Segja má að ræða Churchill hafi markað upphaf kalda stríðsins þrátt fyrir að fræjum þess hafi verið sáð nokkru áður og þau hafi verið að spíra misserin á undan. Ræðan endurspeglaði þann nýja veruleika sem Bandaríkin og vestræn lýðræðisríki stóðu nú frammi fyrir og spáði fyrir um hvernig ætti að heyja hið nýja „kalda stríð“ án þess að til þriðju heimsstyrjaldarinnar kæmi. Churchill hafði átt í erfiðleikum með að fá bandarísk stjórnvöld til að líta fram á veginn og átta sig á hugsanlegum erfiðleikum í samskiptum við Sovétríkin eftir síðari heimsstyrjöldina. Skömmu fyrir Yaltafundinn í febrúar 1945, þar sem Churchill fundaði með Stalín og Roosevelt (leiðtogum Sovétríkjanna og Bandaríkjanna) sagði hann við Roosevelt:
„Núna held ég að endirinn á þessu stríði geti vel orðið meiri vonbrigði en endir síðasta stríðs.“
Þegar Churchill hélt til Bandaríkjanna 1946 óttaðist hann einna mest að vestræn lýðræðisríki gerðu sömu mistökin aftur, mistökin sem höfðu nærri gengið af þeim dauðum áratug áður. Í bókinni The Gathering Storm, sem var fyrsta bókin af sex í ritröð Churchill um síðari heimsstyrjöldina, skrifaði hann að vestræn lýðræðisríki þyrftu aðeins að hegða sér aftur á sama, vel meinandi háttinn gagnvart þeim vandamálum sem steðjuðu að til að hrinda þriðju alheimsátökunum af stað en þau myndi jafnvel enginn lifa af.
Harry Truman Bandaríkjaforseti greip fljótlega til aðgerða gegn Sovétríkjunum að stríðinu loknu en ekki var enn ljóst hvort Bandaríkin ætluðu að taka sér stöðu leiðtoga hins frjálsa heims eða taka saman höndum við ríki Vestur-Evrópu í varnarbandalagi gegn Sovétríkjunum. Enn var óljóst hvað Sovétmenn ætluðu sér í Íran og Austur-Evrópu. Kommúnistar áttu möguleika á að komast í ríkisstjórnir í Frakklandi, Ítalíu og á Spáni. Bandaríkin voru að afvopnast eftir sigurinn yfir Japönum sex mánuðum áður og horfðu fram á veginn og hlökkuðu til friðartíma. Churchill vissi vel að varnaðarorð hans myndu varpa skugga á þetta allt.
Ræða Churchill lagði grunninn að NATO og áætlunum Vesturlanda til að verjast ágangi Sovétríkjanna. Hugtakið járntjaldið, Iron Curtain, lýsti harðstjórn Sovétríkjanna sem teygði sig yfir Austur-Evrópu. Almenningur kynntist hugtakinu í ræðu Churchill en hann hafði áður notað það í símskeyti til Truman í maí árinu áður, rétt eftir að Þjóðverjar gáfust upp fyrir herjum Bandamanna.
„Ég er ákaflega áhyggjufullur yfir stöðunni í Evrópu. Það er verið að draga járntjald fyrir framlínu þeirra,“ skrifaði hann um sovésku herina sem voru að taka sér varanlega stöðu í Austur-Evrópu.
Churchill hefur oft verið sagður hafa fundið hugtakið „járntjaldið“ upp en það er kannski ákveðin kaldhæðni að hann hefur hugsanlega sótt það í smiðju Schwerin von Krosigk sem var utanríkisráðherra Þýskalands á síðustu dögum stríðsins. Í útvarpsávarpi nokkrum dögum fyrir uppgjöf Þjóðverja sagði Krosigk: „Í austri er járntjaldið en á bak við það, hulið augum umheimsins, er eyðileggingarstarfið í fullum gangi og heldur stöðugt áfram fram á við.“
En óháð því hvaðan hugtakið kom þá hafði Churchill lengi haft áhyggjur af að ástand sem þetta gæti komið upp. Árið 1970, fimm árum eftir andlát Churchill, rifjaði Harold Macmillan, forsætisráðherra upp samtal sem hann átti við Churchill snemma árs 1942 þegar þeir voru í matarboði hjá Eisenhower, yfirmanni herja Bandamanna í Alsír á þeim tíma. Macmillan sagði að á þessum tíma „vorum við að tapa stríðinu en nú voru Bandaríkin komin til sögunnar og Churchill hafði komist að þeirri niðurstöðu að einræðisstjórn nasista yrði sigruð en alræðisstjórn kommúnista myndi taka stöðu þeirra sem ógn við Evrópu og heiminn.“
Eftir að Harry Truman Bandaríkjaforseti hafði kynnt Churchill steig hann í pontu í Westminster-háskólanum í Scoffing í Fulton í Missouri sem var heimaríki Truman. Í upphafi sagði Churchill að hann vildi gera það alveg ljóst að hann væri ekki í opinberum erindagjörðum og talaði aðeins á eigin vegum. Því næst ræddi hann um að verkefni heimsbyggðarinnar væri að koma í veg fyrir enn eitt alheimsstríðið og sagði að Sameinuðu þjóðirnar ættu að gegna mikilvægu hlutverki í því, sem og Bandaríkin og Bretland. Því næst bætti hann í og fór að lýsa Evrópu eftir stríð og sagði að skuggi hefði fallið á sviðið í kjölfar sigurs Bandamanna.
„Frá Stettin við Eystrasalt til Trieste við Adríahaf hefur járntjald lagst yfir álfuna. Aftan við þá línu eru allar höfuðborgir og gömlu ríki Mið- og Austur-Evrópu: Varsjá, Berlín, Prag, Vín, Belgrad, Búdapest og Sofia. Allar þessar frægu borgir og íbúar eru nú á því sem ég verð að kalla áhrifasvæði Sovétríkjanna …“
Ræðan vakti mikinn titring ráðamanna í Washington og Lundúnum og víðar. Hún vakti heimsathygli og járntjaldið var komið til að vera næstu áratugina.
