Á þessari gervihnattaöld er sífellt meira af daglegu lífi okkar með einum eða öðrum hætti tengt Netinu og miklu magni persónuupplýsinga, mynda, texta og myndbanda er deilt á samfélagsmiðlum. Oft er talað um að þótt maður eldist og gleymi þá gleymi Netið engu. En hver er réttur okkar gagnvart öllum þessum upplýsingum sem um okkur eru til, eða verða til? Og hvenær njótum við persónuverndar, og hvenær ekki? DV tók saman nokkrar hagnýtar upplýsingar um persónuvernd. Við öflun upplýsinganna var stuðst við efni sem Persónuvernd hefur gert opinbert á vefsíðu sinni.
Aðgangur að upplýsingum
Þú átt rétt á að fá upplýsingar um hvort einhver sé að vinna með persónuupplýsingar um þig, hvort sem það er fyrirtæki, opinber stofnun eða annar. Í þessum aðgangsrétti felst rétturinn til að fá staðfestingu á því hvort að unnið sé með persónuupplýsingar þínar, réttur til að fá afrit af persónuupplýsingunum og réttur til að fá upplýsingar um hvers vegna og með hvaða hætti sé unnið með þær. Þú getur óskað eftir upplýsingunum munnlega eða skriflega. Alltaf er öruggara að hafa slíka beiðni skriflega.
Bannskrá Þjóðskrár
Ef þú vilt ekki að sendur sé á þig markpóstur eða hringt í þig vegna markaðssetningar, svo sem til að selja þér hitt og þetta, þá getur þú skráð þig á bannskrár Þjóðskrár og látið merkja X við nafn þitt í símaskránni.
Persónuvernd barna
Börn, líkt aðrir, eiga rétt á friðhelgi einkalífs. Bæði á heimilum sínum sem og utan þeirra. Persónuupplýsingar um börn njóta sérstakrar verndar þar sem börn eru ólíklegri en fullorðnir til að átta sig á réttindum sínum, áhættu og afleiðingum þegar kemur að persónuupplýsingum þeirra. Í nýju persónuverndarlögunum segir að samþykki foreldris þurfi að liggja fyrir áður en barn yngra en 13 ára skráir sig í þjónustu. Upplýsingar, tilkynningar og annað sem beinist að vinnslu persónuupplýsinga barns á að vera á skýru og einföldu máli sem barnið getur skilið. Rétturinn til að fá gögnum eytt er einnig ríkur þegar kemur að börnum. Gildir þetta til að mynda um Internetið.
Myndbirting á Netinu
Almenna reglan varðandi myndbirtingu á Netinu er sú að ef hægt er að greina einstaklinginn af myndefni þá þarf að virða persónuverndarlögin. Einkum ef um er að ræða viðkvæmar persónuupplýsingar. Máli getur einnig skipt hvort að um þjóðlífs- eða hversdagsmynd sé að ræða eða mynd þar sem einstaklingur er aðalefni myndarinnar. Í fyrra tilvikinu þyrfti að líkindum ekki að afla samþykkis einstaklings sem bregður fyrir á myndinni en í því síðara þyrfti líklega samþykki.
Myndbirting af börnum
Á vef Persónuverndar segir um myndbirtingu af börnum á samfélagsmiðlum: „Foreldrar og forsjáraðilar þurfa að virða einkalíf barna sinna og fara varlega í að birta myndir og/eða upplýsingar um börn sín á opinberum vettvangi. Börn ætti aldrei að sýna á niðrandi eða óviðeigandi hátt, t.d. þannig að þau séu nakin, klæðlítil eða í erfiðum aðstæðum. Brýnt er að hafa í huga að allt sem birt er á Netinu má finna síðar og getur haft áhrif á líf barnsins með ýmsum ófyrirséðum hætti. Er því rétt að setja sig í spor barnsins og hugsa um hvaða áhrif umfjöllun eða myndir geta haft á barnið síðar.“
Auðvitað er best að fá samþykki fyrir myndbirtingu frá barni sínu áður en það er nefnt á samfélagsmiðlum eða myndir af því birtar, þá þarf þó að miða við aldur barns og þroska.
Myndbirting í fjölmiðlum
Fjölmiðlar hafa rýmri rétt en aðrir til myndbirtingar og vinnslu persónuupplýsinga. Persónuverndarlögin gilda ekki nema að takmörkuðu leyti um slíka vinnslu. Því er ekki alltaf nauðsynlegt fyrir fjölmiðla að afla samþykkis fyrir myndbirtingu þegar myndir hafa fréttagildi og eiga erindi við almenning.
Rétturinn til að gleymast
Þú átt rétt til þess að gleymast á Netinu að vissum skilyrðum uppfylltum. Best er að hafa samband við ábyrgðaraðila þess vefsvæðis sem geymir upplýsingarnar sem þú vilt fá eytt. Einnig getur þú átt rétt á því að leitarvélar á Netinu, svo sem Google, afmái tiltekna leitarniðurstöður um þig, sérstaklega ef miklir hagsmunir eru í húfi.
Eftirlitsmyndavélar
Einstaklingar og fyrirtæki hafa almennt heimild til að vakta lóðir sínar til að tryggja öryggi og eignir. Hins vegar má það ekki vera gert með leynd. Efni sem verður til við rafræna vöktun mega aðeins þeir sem þurfa starfa sinna vegna hafa aðgang að og mega bara skoða ef sérstakt tilefni er til og bara af þeim sem heimild hafa til þess. Myndefnið má almennt ekki varðveita lengur en í 90 daga.
Birting á efni úr myndavélum, án samþykkis myndefnis, á samfélagsmiðlum væri að líkindum ekki heimil. Hollara væri fyrir einstaklinga að deila myndefni sem talið er að sýni einstaklinga við ólöglegt athæfi, aðeins með lögreglunni.
Drónar
Fjarstýrðir drónar með myndavélum eru orðnir algengari í samfélaginu. Þegar myndir eða myndbönd eru tekin með slíkum tækjum þarf að gæta að persónuverndarlögum og ávallt virða friðhelgi einkalífs einstaklinga. Ef myndatakan er einvörðungu til einkanota, fellur hún ekki undir persónuverndarlöggjöfina. En slík myndataka gæti þó vegið að friðhelgi einkalífs myndefnis svo jafnvel þó að um persónuleg not sé að ræða þyrfti að hafa varann á. Um leið og efnið er birt opinberlega, svo sem á samfélagmiðlum, þá telst upptaka eða mynd ekki lengur til einkanota og ber þá að virða persónuverndarlögin.
Hljóðupptökur
Hver kannast ekki við setninguna: Athugið að símtal þetta gæti verið hljóðritað? Hljóðupptökur falla undir persónuverndarlög ef hægt er að persónugreina þá einstaklinga sem í hlut eiga. Almennt mega einstaklingar ekki taka upp samtöl manna á milli, eða ræður, nema með samþykki þeirra sem á upptökunni heyrast. Ef um viðvarandi upptöku, eða upptöku sem er endurtekin reglulega, er að ræða þá telst slík upptaka rafræn vöktun og þarf að hlíta þeim reglum sem um rafræna vöktun gilda. Og fyrirvari um að símtal gæti verið hljóðritað? Samkvæmt Persónuvernd getur slíkur fyrirvari mögulega verið í ósamræmi við meginreglur persónuverndarlaga um sanngirni og gagnsæi, enda á einstaklingurinn rétt á að vita hvort unnið sé með persónuupplýsingar hans, en ekki nægir að segja honum að það sé mögulegt.
