Nýverið fórum við á matarvefnum yfir sögu Freyju karamellunnar og spurðum lesendur hvaða sælgæti við ættum næst að taka í sögulega yfirferð. Þristur varð fyrir valinu, en neðst í greininni getið þið kosið um hvaða sælgæti verður tekið fyrir næst. Sælgætið Þristur hefur oftar en einu sinni og oftar en tvisvar hrósað sigri í fjölmiðlum þegar Íslendingar eru beðnir um að velja sitt eftirlætis nammi. Saga Þristsins nær aftur til ársins 1990 þegar hann var fyrst framleiddur en það má segja að fæðing hans hafi borið að með óvenjulegum hætti.
„Við fengum bón um að gera afmælisköku með karamellukremi og lakkrís. Hún var ofboðslega góð,“ segir Jón Sigurður Kjartansson, sem stofnaði sælgætisgerðina Kólus, sem framleiðir Þrist, ásamt bróður sínum, Kjartani Páli, árið 1962. Út frá þessu var ákveðið að byrja framleiðslu á Þrist, sem var í raun þrjár tegundir af sælgæti í einni sælgætisstöng. Á þessum tíma var ekki orðið jafnvinsælt og er í dag að framleiða sælgæti sem var blanda af lakkrís og súkkulaði, og sá fólk um það sjálft að kaupa sér til að mynda Siríus-súkkulaðilengju og Kólus-lakkríslengju og blanda því tvennu saman. Þristur var því mikil nýbreytni á íslenskum sælgætismarkaði.
Jón segist aldrei hafa verið í vafa um að Þristurinn myndi slá í gegn.
„Við vissum alltaf að þessi vara væri einstök,“ segir hann, í handskrifuðum svörum við spurningum DV um Þrist. Jón verður áttræður á næsta ári og vinnur enn í Kólus. Hann vildi fremur handskrifa svörin þar sem hann hefur aldrei náð almennilega tökum á tölvuskrifum. Að eigin sögn gerir hann ekki mikið lengur í framleiðslunni, en þar eru synir hans, sem vinna einnig í Kólus, hjartanlega ósammála.
Synir hans komu í raun við sögu þegar Þristurinn varð til þar sem einn þeirra, Kjartan Bergur Jónsson, stundaði þá nám í Árbæjarskóla. Faðir hans sendi hann með prufu af Þrist í skólann einn daginn og Kjartan gaf strákunum fyrstu Þristabitana í leikfimitíma. Smakkið sló í gegn og þá var ekki aftur snúið.
Þristur hefur haldið sínum einkennislitum, rauðum og gulum, frá upphafi og hafa umbúðirnar nánast ekkert breyst.
„Það sem selst vel, maður breytir ekki útliti á því. Það var afmælisbarnið, sem fékk súkkulaðikökuna frægu, sem hannaði umbúðirnar. Þetta voru uppáhaldslitir þess,“ segir Jón.
En hvað með nafnið Þristur. Kom eitthvert annað til greina?
„Nei, annað nafn kom aldrei til greina.“
Margir muna eftir því að Þristurinn var eingöngu seldur í litlum stykkjum þegar hann kom fyrst á markað fyrir hartnær þrjátíu árum. Árið 1998 kom stærri gerð af Þrist á markað og síðar var hann seldur í pokum. Nýlega voru svo Þristakúlur settar á markað, en óvíst er hvort Kólus ætli að leika sér meira með Þristinn í framtíðinni. Sælgætisframleiðandinn þarf svo sem lítið á því að halda þar sem velgengni Þristsins virðist engan endi ætla að taka.
„Íslendingar eru bragðvís þjóð. Þeir vita hvort gott er gott. Þristur er alltaf jafn góður og salan jöfn. Unnendur Þrists fara ekki í pásu,“ segir Jón aðspurður hvort salan sé misjöfn á milli árstíða. Þá hafa nammigrísir eflaust tekið eftir því í gegnum tíðina að Kólus auglýsir lítið sem ekkert vörur sínar.
„Þrist þarf einfaldlega ekki að auglýsa,“ segir Jón og bætir við að mörg tonn seljist á ári hverju þótt hann vilji ekki gefa upp nákvæmar tölur. Og þótt húsakynni Kólus séu ekki ýkja stór er þar mögulegt að framleiða átta Þrista á sekúndu með nýjum vélum.
Fyrst við erum að tala um vinsældir Þristsins þá verð ég að spyrja hvort Jón hvort hans fjölskylda hafi aldrei haft áhyggjur af því að aðrir nammiframleiðendur reyndu að apa eftir gottinu. Hann segir það eiginlega ekki hægt.
„Það er tæknilega séð ekki hægt, nema að hafa okkar lakkrís.“
Til marks um velgengni Þristsins, og annarra vara Kólus, hefur sælgætisframleiðandinn skilað miklum hagnaði frá ári til árs og var sá sælgætisframleiðandi sem kom hvað best undan hruninu á Íslandi. Jón segir hins vegar að Þrist hafi aldrei verið ætlað að fara í útrás, þótt útlendingar séu almennt hrifnir af kruðeríinu. Þá dettur Jóni í hug ein gömul skemmtisaga.
„Það komu til okkar þýskir túristar, hjón sem höfðu áhuga á að kaupa sælgæti og fara með það heim í stórveislu sem þeim var boðið í. Þau fengu að bragða Þrist og fengu hringferð um fyrirtækið. Þau sögðu þessa upplifun toppinn á Íslandsferðinni og sælgætið það besta sem þau hefðu nokkru sinni smakkað. Það sló líka í gegn í veislunni. Nú halda þessi hjón ekki Þristlaus jól. Það er bara þannig.“
Jæja kæru landsmenn. Nú spyrjum við aftur:
