„Er ekki löngu kominn tími til þess að fara vekja athygli á fullorðnum einstaklingum á TikTok sem er búnir að sannfæra fatlað fólk, eða fólk með hinar og þessar þroskahamlanir, um að vera með sér í „liði“ og rakka aðra niður?“ segir Guðrún Ósk Þórudóttir nemi í afbrotafræði. Guðrún sem er einstæð þriggja barna móðir segir að henni finnst það áhyggjuefni að sjá hvað fullorðnir einstaklingar, áhrifavaldar og tónlistarmenn, og sömuleiðis venjulegar mæður og feður úti í bæ eru að birta á samfélagsmiðlum.
Guðrún segist sjálf hafa orðið fyrir barðinu á þessu „fullorðna“ fólki. „Ég hef séð mæður, og jafnvel feður, inni á þessum miðli, TikTok, þar sem þau viðhafa vægast sagt ógeðslegt orðbragð – fyrir framan börnin sín. Svo er fólk að pæla í því út frá hverju einelti sprettur og hvaðan börn eru pikka upp ljóta orðanotkun og hegðun? Ég get með sanni sagt að þetta kemur beint af „live feed“ umræðum á TikTok,“ segir Guðrún í grein sinni á Vísi. Spyr hún sig hvort við eigum ekki að vera fyrirmyndir barnanna okkar og standa upp og segja eitthvað.
Segist hún hafa tekið upp hanskann fyrir sjálfa sig fyrir stuttu eftir að rætt var um hana á miðlinum. Hún hefði þó betur sleppt því.
„Þessir fullorðnu einstaklingar ganga langt í því að brjóta aðra niður andlega, og þá sérstaklega einn tiltekinn hópur. Um daginn tjáði ég mig „live“ inni á TikTok – um umræður sem höfðu átt sér þar stað daginn áður, þar það var beinlínis verið að ræða um mig.
Frá upphafi var aðeins eitt sem vakti fyrir mér: að vera til staðar fyrir þolendur. Ég vissi að ég kæmi ekki til með að fara að eignast vini. Ég sá myndskeið frá fólki sem talaði niður til þolenda á viðurstyggilegan hátt. Ég vildi vera til staðar. Fyrir það var ég, og er enn, kölluð ógeðslegum nöfnum.
Ég vil taka upp hanskann fyrir jaðarsetta og viðkvæma hópa í samfélaginu, einstaklinga sem glíma við fatlanir eða raskanir af hverskyns tagi. Einstaklinga sem eiga auðvelt með að sogast þarna inn af því að þeir þrá ekkert heitar en að „fitta“ inn. Þeir lenda síðan í því að þeirra miðlar eru ítrekað notaðir sem vettvangur eineltis.
Ég, fullorðin manneskja, varð fyrir þessu. Hvað ætli aðrir þarna úti hafi orðið fyrir þessu líka? Ég veit um hræðileg dæmi þar sem einstaklingar hafa reynt að svipta sig lífi út af þessu.
Er þetta í alvörunni það sem mæður og feður vilja fyrir börnin sín: að horfa á þessi live feed á TikTok?“
Guðrún ráðleggur foreldrum að kanna samfélagsmiðlanotkun hjá barninu sínu, sjá hverjum barnið er að fylgja og hvort barnið sé að taka þátt í live feed-um, eða hlusta á live feed hjá fullorðnu fólki. „Það er alveg kominn tími til þess að segja frá þessu og skila skömminni heim. Svo erum við hissa að samfélagið lagist ekki. Einelti verður sífellt meira og grófara og ofbeldishegðun á meðal barna verður sífellt algengari. Stórbrotin drykkja á leikjum, fjárhættuspil gerð „eðlileg“, er þetta fyrirmyndarlegt?“
Segir Guðrún frá að hún hafi farið með 15 ára dóttur sinni sem hefur æft fótbolta í tæp níu ár á fótboltaleik í Manchester. Dótturinni hafi blöskrað að sjá hversu mikil drykkja og fyllerí var á meðal áhorfenda á leiknum og hafði orð á því við hvað þetta tvennt passaði engan veginn saman. Segist Guðrún gera sér fyrir að áfengisneysla og þessi „bjórmenning“ hefur alltaf fylgt fótboltaleikjum, en spyr af hverju það þurfi að vera þannig. Hvort megi ekki fara á leiki til að styðja liðið, og geyma drykkjuna með vinum þar til eftir leikinn, án barnanna.
„Það er staðreynd að áfengi er skaðlegasta vímuefnið. Hvaða skilaboð viljum við senda börnunum okkar? Að þetta sé bara allt í lagi? Að þú getir ekki „fittað“ inn án þess að drekka, neyta efna eða spila fjárhættuspil?“
Segist hún hjartanlega sammála rapparanum Kilo, sem nýlega opnaði sig um spilafíkn sína, en hann benti á að svokallaðir áhrifavaldar eru búnir að „normalísera“ fjárhættuspil og gera þau „kúl“ á meðal ungs fólks.
„Það er skelfilegt. Rapparar og áhrifavaldar sem eru edrú í dag eru að „hæpa“ þetta upp. Þetta er í rauninni stórhættulegt. Hvenær á að fara tala upphátt fyrir börnin okkar en ekki bara geyma allt inní skáp láta eins og ekkert sé að gerast eða þetta geti ekki verið „þitt“ barn? Viljum við að þau haldi að þau sé ekki kúl, eða að þau geti ekki náð sér í fylgjendur ef þau eru ekki partur af eineltismenningunni á TikTok?“
Segist Guðrún hafa tekið meðvitaða ákvörðun um að hætta á TikTok og fari rétt inn til að „skrolla.“ Hún sé einnig búin að láta börn sín vita að það eru ákveðnir aðgangar sem þau ættu ekki að fylgja, og helst loka á þá.
„Ég þykist vita að þessi grein á eftir að vera tekin fyrir af þessum tiltekna hópi á TikTok. Ég hef verið sökuð um viðbjóðslega hluti þarna inni, ærumeiðingar sem eru svo alvarlegar að ég endaði á því að leita til lögmanns, sem er með málið á sínu borði í dag.
Ég hef ákveðið að ég ætla ekki að vera þessi gerð af fyrirmynd fyrir börnin mín.
Áður en ég skrifaði þessa grein fór ég aðeins á stúfana og skoðaði „live“ hjá erlendum einstaklingum á TikTok. Þar var allt annað uppi á teningnum en það sem ég hef séð hérna heima. Það var áberandi hvað umræðurnar voru upplífgandi og jákvæðar; fólk var að hrósa öðrum, tala fallega við hvort annað. Engin neikvæðni, niðurrif eða baktal.“
Guðrún bendir foreldrum á að börnum þeirra sé ekki lengur óhætt jafnvel þó að þau séu alein inni í herberginu sínu. Og vísar í Netflixþættina Adolescence til stuðnings orðum sínum, en landlæknir hefur varað við sýningu þáttanna í skólum.
„Verið vakandi fyrir því hvað börnin ykkar og unglingarnir ykkar eru að gera inni á samfélagsmiðlum. Undanfarin ár höfum við misst frá okkur allt of mörg ungmenni í blóma lífsins. Sum hafa látið lífið í kjölfar ofbeldis, önnur vegna vímuefnaneyslu. Svo ekki sé minnst á þau sem hafa fallið fyrir eigin hendi. Hvenær eigum við að segja stopp?“
