Hæstiréttur hefur hafnað beiðni íslenska ríksins um að taka mál þess gegn þrotabúi fyrirtækisins Eignarhaldsfélagið Karpur ehf. fyrir. Varðar málið riftun á greiðslu 20 milljóna króna skuldar fyrirtæksins við Skattinn en það var einmitt sú stofnun sem fór fram á að fyrirtækið yrði tekið til gjaldþrotaskipta. Ljóst er því að ríkið tapaði á gjaldþrotaskiptunum.
Fyrirtækið, sem var heildverslun með postulín og glervöru, var tekið til gjaldþrotaskipta í júlí árið 2022 en það hafði starfað frá árinu 1990.
Í ákvörðun Hæstaréttar kemur fram að þrotabúið höfðaði upphaflega mál á hendur ríkinu til riftunar greiðslu fyrirtækisins til Skattsins í nóvember 2021 að fjárhæð 20.000.000 króna vegna gjaldfallinna opinberra gjalda. Krafðist þrotabúið endurgreiðslu auk vaxta.
Bæði Landsréttur og héraðsdómur dæmdu þrotabúinu í vil með vísan til laga um gjaldþrotaskipti. Í ákvörðun Hæstaréttar segir að fyrirtækið hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta að kröfu Skattsins með úrskurði héraðsdóms 7. júlí 2022. Frestdagur við skiptin hafi verið 28. apríl sama ár. Greiðslan til ríkisins hafi verið innt af hendi með fjármunum sem komu fyrir sölu á fasteign fyrirtækisins en greiðsluáætlun hafði verið undirrituð af hálfu þess 23. nóvember 2021.
Í dómi Landsréttar kom fram að gjaldfallin opinber gjöld félagsins hefðu áfram verið veruleg þrátt fyrir sölu fasteignarinnar. Á árinu 2020 og fyrri hluta árs 2021 hefðu fimm sinnum farið fram árangurslausar aðfarargerðir hjá félaginu, þar af ein vegna kröfu frá Skattinum, og kröfur um gjaldþrotskipti ítrekað verið hafðar uppi. Þar með yrði að líta svo á að ríkinu hefði í nóvember 2021 verið fullkunnugt um að fyrirtækið væri ógjaldfært. Hin umrædda greiðsla upp á tuttugu milljónir, í þessum sama mánuði, hafi verið ríkinu til hagsbóta á kostnað annarra kröfuhafa og leitt til þess að fjármunir hefðu ekki verið til reiðu til fullnustu krafna þeirra. Var því fallist á kröfu þrotabúsins um riftun og endurgreiðslu.
Í beiðni sinni til Hæstaréttar hélt ríkið því fram að málið hefði verulegt almennt gildi og varðaði sérstaklega mikilvæga hagsmuni þess. Hagsmunirnir séu að skýrt verði hver frumkvæðisskylda innheimtumanna ríkissjóðs sé til að kanna fjárhag gjaldenda þegar tekið sé á móti greiðslu eftir að gerð hafi verið greiðsluáætlun í kjölfar árangurslauss fjárnáms. Sú athugunarskylda sem lögð sé á Skattinn með dómi Landsréttar sé ströng og vafasamt hvort dómurinn sé réttur.
Hæstiréttur tekur hins vegar ekki undir það með ríkinu að málið hafi verulegt almennt gildi eða varði verulega hagsmuni þess í skilningi laga um meðferð einkamála. Sömuleiðis verði ekki séð að dómur Landsréttar í málinu sé rangur.
Ljóst er því að dómurinn um að ríkinu beri að endurgreiða þrotabúinu milljónirnar tuttugu auk vaxta stendur óhaggaður. Væntanlega er því eina mögulega leiðin fyrir ríkið til að endurheimta þessa fjármuni sú að gera kröfu í þrotabúið eins og aðrir kröfuhafar en miðað við þá erfiðleika sem fyrirtækið var í, skömmu áður en það fór í þrot, við að standa skil á opinberum gjöldum virðist ólíklegt að ríkið endurheimti þessa fjármuni.
