Í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag segir hann svo að sjá sem Samgöngustofa, sýslumannsembætti höfuðborgarsvæðisins, heilsugæslan og löggæslan hafi það að meginmarkmiði að leggja stein í götu eldri borgara sem vilja nota einkabílinn sér til þægindaauka. Tekur hann dæmi af konu sem hann heyrði af fyrir skemmstu og er fjallað um hér neðar í fréttinni.
Guðbrandur hefur áður gagnrýnt breytingar sem gerðar voru á gildistíma ökuskírteina sem fólu það í sér að almenn ökuskírteini gilda ekki lengur þar til hlutaðeigandi er fullra 70 ára heldur einungis í 15 ár frá útgáfu þess. Fyrir umsækjendur sem eru orðnir 60 ára gildir skírteinið í tíu ár, 65 ára fimm ár, 70 ára fjögur ár, 71 árs þrjú ár, 72 ára tvö ár og 80 ára eða eldri eitt ár.
Í grein sinni segir hann að Samgöngustofa hafi beitt sér fyrir ýmsum breytingum þegar lögin voru samþykkt árið 2019. Eitt af því sem hafi fengið brautargengi var að framvegis skyldi læknisvottorð gefið út af heimilislækni viðkomandi einstaklings.
„Rökin voru að heimilislæknir þekkti best heilsufar og hagi umsækjanda og á þeirri vitneskju skyldi vottorðið grundvallast. Nú háttar þannig til að í dag eru fáir með ákveðinn heimilislækni heldur er það „bara einhver“ læknir, jafnvel læknanemar eða unglæknar á viðkomandi heilsugæslustöð, sem gefa út vottorðið.“
Hann segir að þegar um sé að ræða vottorð til handa eldri ökumönnum virðist það byggt á klínískum leiðbeiningum eða prófi, svonefndu MMSE-prófi, sem ættað er frá háskóla í Norður-Karólínu og þýtt og staðfært af Landspítala og Eir. Þannig telji menn sig meta vitræna getu umsækjenda.
„Einnig er fólki gert að teikna klukku og myndir sem eiga að sýna rýmdarskynjun umsækjenda. Eftir að hafa skoðað þetta „próf“ dettur undirrituðum einna helst í hug að það sé gert fyrir vanvita. Vinnubrögð sem þessi þjóna engum tilgangi og eru til skammar þeim sem fyrir þeim standa. Í reglugerð um ökuskírteini frá 2011 er viðamikill og nákvæmur viðauki um „lágmarkskröfur um andlega og líkamlega hæfni til að stjórna vélknúnu ökutæki“. Þar er hvergi að finna neitt með beinni tilvitnun eða sjáanlegri tengingu við áðurnefnt MMSE-próf. Fyrst svo er mætti spyrja hvort þetta mat geti talist löglegt eða ekki,“ segir hann.
Guðbrandur bendir svo á að ekki séu allir gæddir teiknihæfileikum og segist hann til dæmis hafa ekið bifreiðum af öllum stærðum og gerðum með þokkalegum árangri í áratugi. Hann sé hins vegar frekar lélegur í að teikna. Veltir hann fyrir sér hvort hann ætti bara alls ekki að hafa ökuréttindi.
Segist hann einnig hafa verið í sambandi við marga eldri borgara sem kvarti sáran yfir þeirri framkomu sem þeim er sýnd, bæði hjá Heilsugæslunni sem og Sýslumannsembætti höfuðborgarsvæðisins. Flestir lýsi þeir verulegum kvíða þegar kemur að því að endurnýja ökuréttindi sín og þeirri niðurlægingu sem því fylgir.
Guðbrandur segir síðan að í um 35 ár hafi ökukennarar veitt umsagnir um hæfi ökumanna til aksturs, til dæmis eldri borgara og þeirra sem hafa lent í áföllum.
„Slíkar umsagnir hafa ávallt verið teknar góðar og gildar, eftir þeim farið og allir verið þokkalega sáttir. Nú ber hins vegar svo við að Sýslumannsembættið hefur gefið það út að nú sé ekki lengur tekið við slíkum vottorðum um aksturshæfni (orð sem reyndar finnst ekki í reglugerð). Gefi læknisvottorð til kynna að meta þurfi betur aksturshæfni umsækjanda skal þeim sama vísað til prófs í aksturshæfni hjá einokunarfyrirtækinu Frumherja hf.“
Segist Guðbrandur geta fullyrt að reyndir ökukennarar séu fullfærir um að meta hæfni ökumanna af fullri ábyrgð og benda þeim á sem grátt leiknir eru af „elli kerlingu“ að láta gott heita. Aðrar manneskjulegri leiðir séu einnig færar.
Hann segist svo að lokum frá konu sem hann frétti af sem var stöðvuð af tveimur ungum lögreglumönnum fyrir skemmstu þegar hún ók eftir Suðurlandsvegi í átt að Hvolsvelli.
„Þeir spurðu konuna um ökuskírteini en þannig stóð á að skírteini hennar var í endurnýjun svo hún gat einungis framvísað bráðabirgðaakstursheimild sem reyndar hafði runnið út fyrir fimm dögum. Vegna óskiljanlegrar handvammar og klúðurs hjá skrifstofu Ríkislögreglustjóra hafði á þessum tíma ekki verið unnt að afgreiða ný ökuskírteini svo mánuðum skipti. Í framhaldinu var konan svo niðurlægð með ýmsum fáránlegum spurningum og gefið í skyn að hún væri rugluð og jafnvel ekki með öllum mjalla. Svo var henni skipað að setjast í farþegasæti bifreiðar sinnar og annar lögregluþjónninn ók bifreiðinni að Hvolsvelli þar sem konan var skilin eftir en fékk þó að halda bíllyklinum! Þar tókst konunni að ná sambandi við sýslumannsembættið og fá nýja akstursheimild senda í síma sinn,“ segir Guðbrandur sem endar grein sína í Morgunblaðinu á þessum orðum:
„Framkoma sem þessi af hálfu hinna ungu lögregluþjóna er stórlega ámælisverð. Vegna einhverra vandamála hjá Ríkislögreglustjóra, sem er útgáfuaðili ökuskírteina í landinu, hefur ekki verið unnt að afgreiða ökuskírteini til fólks um nokkurra mánaða skeið og því þurfa ökumenn sífellt að sækja sér endurnýjaða akstursheimild með alls konar vandamálum eins og þetta dæmi sannar.“
