Donald Trump Bandaríkjaforseti hefur ítrekað lýst því yfir að Bandaríkjamenn hyggist leggja undir sig Grænland, jafnvel með hervaldi. Yfirlýsingar hans vekja ugg en Danir hafa lýst því yfir að Grænland sé ekki til sölu. DV spurði Hilmar Þór Hilmarsson, prófessor við Háskólann á Akureyri, að því hvað Danmörk og Evrópusambandið gætu gert í þessari stöðu. Hilmar hefur tjáð sig reglulega um þróun heimsmála á undanförnum misserum en hann segir stöðu Dana vera erfiða:
„Staða Dana vegna Grænlands er erfið enda treystir Danmörk á Bandaríkin í öryggismálum og kaupir bandarísk vopn sem ekki er hægt að halda við eða endurnýja nema með aðstoð og samvinnu við Bandaríkin. Danir eru meðal stofnríkja NATO frá 1949 og með varnarsamning við Bandaríkin frá 1950 sem líka nær til Grænlands. Dönsk stjórnvöld hafa sýnt Bandríkjunum mikla hollustu, t.d. með þátttöku í hernaðaraðgerðum í Írak og Afganistan, sem margir telja að hafi verið vafasamar aðgerðir. Dönsk stjórnvöld hafa líka tekið mjög harða afstöðu í Úkraínumálinu, að Úkraína sigri á vígvellinum og t.d. gefið Úkraínu F15 orrustuþotur sem framleiddar eru í Bandaríkjunum. Úkraínustríðið hefur svo þrýst Rússum í faðm Kína.“
Hilmar segir að Úkraínustríðið hafi leitt til þess að Danir misstu tökin á Grænlandi:
„Nú er Grænland allt í einu komið í hringiðu stórveldasamkeppni. Það eru átta lönd í Norðurskautsráðinu og Rússland er eina landið í ráðinu sem er ekki í NATO. Þess vegna eru Rússar komnir með Kína inná þetta svæði sem bandamann. Við þessar aðstæður getur Danmörk, sem fer með utanríkis- og öryggismál Grænlands, ekki lengur tryggt öryggi Grænlands, hefur ekki bolmagn til þess. Það hefur varla hvarflað að stjórnvöldum í Danmörku að Úkraínustríðið myndi leiða til þess að þau misstu tökin á Grænlandi.“
Hilmar segir Dani núna standa frammi fyrir þeim harða raunveruleika að stórveldi eigi hagsmuni en ekki vini. „Nú talar forseti Bandaríkjanna, Donald Trump, um yfirtöku Grænlands með hervaldi ef nauðsynlegt krefur. Hvað gerist þá? Virkjast þá 5. grein NATO sáttmálans ef til einhverra átaka kemur? Fara NATO ríkin í stríð hvert við annað?“
Segir hann að líklega væri best fyrir Dani að semja um aukinn aðgang Bandaríkjamanna að Grænlandi:
„Efnahagslögsaga Rússlands á norðurlóðum er lang stærst og miklu stærri en efnahagslögsaga Bandaríkjanna vegna Alaska. Bandaríkin vilja styrkja sína stöðu á þessu svæði og hafa þegar herstöð í Pittufik á Grænlandi. Fyrir Danmörku væri kannski best að semja við Bandaríkin, fyrir hönd Grænlendinga, um aukinn aðgang að Grænlandi hvað varðar herstöðvar og nýtingu auðlinda.“
Hilmar segir að þessi framganga Trumps sé vatn á myllu stjálfstæðissinna á Grænlandi. „Grænlendingar vilja hinsvegar sjálfstæði og eru að ganga frá sinni eigin stjórnarskrá. Þeir gætu séð uppátæki Donald Trumps sem tækifæri fyrir sig að flýta sjálfstæði í samvinnu við Bandaríkin. Þeir gætu horft til Íslands sem varð sjálfstætt með stuðningi Bandaríkjanna þegar heimsstyrjöldin síðari stóð enn yfir.“
ESB geti hins vegar lítið gert í málinu: „Sambandið hefur ekki sameiginlegan her og treystir á öryggisregnhlíf Bandaríkjanna í Evrópu. Leiðtogar ESB óttast ekkert meira en að Bandaríkin dragi sig úr Úkraínustríðinu og taki öryggisregnhlýfina í burtu. Trump er enginn vinur NATO heldur og hefur oft sagt NATO úrelta stofnun.“
Hilmar segir að Grænland sé orðið mikilvægt fyrir öryggishagsmuni Bandaríkjamanna. „Það þarf að taka tillit til þess. Danir vilja eflaust semja við Trump en Trump talar um yfirráð og eignarhald á Grænlandi sem stjórnvöld á Grænlandi vilja ekki. Grænlendingar vilja sjálfstæði og kannski væri eðlilegast að sjálfstæði Grænlands yrði flýtt með stuðningi Bandaríkjanna, bæði í öryggismálum og efnahagsmálum.“
