Salvör Nordal, umboðsmaður barna, hefur veitt umsögn sína um frumvarp Gísla Ólafssonar, þingmanns Pírata, til breytinga á almennum hegningarlögum sem nú er til meðferðar á Alþingi og kveður meðal annars á um að kynferðislegur lágmarksaldur hér á landi verði hækkaður úr 15 árum í 18 ár. Salvör segir í umsögninni að ekki sé ráðlegt að hækka lágmarksaldurinn með þessum hætti án frekara samráðs við börn og heildstæðs mats á áhrifum breytinganna út frá réttindum barna og unglinga.
Í umsögninni segir að með þessari breytingu sem frumvarpið kveður á um yrðu kynferðismök við öll börn yngri en 18 ára gerð refsiverð, þrátt fyrir að lækka megi refsingu eða láta hana niður falla ef gerandi og þolandi séu á svipuðum aldri og þroskastigi.
Rifjar Salvör upp að árið 2007 hafi kynferðislegur lágmarksaldur verið hækkaður úr 14 árum í 15 ár. Við þá breytingu hafi verið vísað til rannsókna og viðhorfs barna og ungmenna sjálfra og hafi þær rannsóknir þótt leiða í ljós að íslensk börn byrji að jafnaði að stunda kynlíf um 15 ára aldur. Því hafi þótt rétt að kynferðislegur lágmarksaldur tæki mið af því, út frá sjónarmiðum um sjálfsákvörðunarrétt barna.
Salvör segist taka undir þau sjónarmið sem fram komi í greinargerð með frumvarpi Gísla um að auka þurfi réttarvernd 15-17 ára barna gagnvart kynferðislegri misnotkun af hálfu fullorðinna einstaklinga. Hún minnir á að Ísland hafi skuldbundið sig samkvæmt samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins til að vernda börn gegn hvers kyns ofbeldi og kynferðislegri misnotkun.
Í umsögninni segir enn fremur að markmið frumvarpsins að auka réttarvernd 15-17 ára barna eigi rétt á sér. Engu að síður sé sú leið sem lögð er til með frumvarpinu, í því skyni að ná þessu markmiði, varhugaverð. Slík endurskoðun krefjist ítarlegri undirbúnings og taka þurfi þá mið að gagnreyndri þekkingu, upplýsingum og rannsóknum sem varpað geti skýrara ljósi á málefnið. Verði þar að taka sérstaklega mið af afstöðu og viðhorfi barna og ungmenna sjálfra til slíkra lagabreytinga.
Salvör segir að við gerð frumvarpsins hafi ekki verið haft samráð við börn sem sé miður. Samkvæmt barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna skuli aðildarríki tryggja börnum sem myndað geti eigin skoðanir rétt til að láta þær frjálslega í ljós í öllum málum sem þau varða, og skuli tekið réttmætt tillit til skoðana þeirra í samræmi við aldur og þroska.
Salvör minnir einnig á að börn hér á landi njóti þegar ákveðins sjálfsákvörðunarréttar áður en þau nái 18 ára aldri. Til að mynda verði þau sjálfstæðir þjónustuþegar innan heilbrigðiskerfisins við 16 ára aldur og ólögráða stúlkum sé heimilt að óska eftir þungunarrofi án samþykkis foreldra eða forsjáraðila, samkvæmt lögum um þungunarrof. Yrði endurskoðun á kynferðislegum lágmarksaldri þess vegna að taka mið af þeim veruleika og öðrum réttindum barna til sjálfsákvörðunar sem birtist víða í íslenskum lögum.
Þá telur Salvör að taka þurfi sérstaklega til skoðunar hvaða áhrif slíkar lagabreytingar, sem frumvarpið kveður á um, gætu haft á réttarvitund barna, sem og möguleg áhrif á viðhorf þeirra til eigin kynfrelsis. Ljóst sé að aldursbilið 15-18 ára séu mikil mótunarár í lífi unglinga og að talsverður þroskamunur geti verið á börnum á því aldursskeiði.
Í ljósi alls þessa segir Salvör að lokum í umsögn sinni að það sé sitt mat að ekki sé ráðlegt að hækka kynferðislegan lágmarksaldur án þess að samráð yrði haft við börn og heildstætt mat lagt á áhrif breytinganna út frá réttindum barna og unglinga.
