„Heim­ur­inn gæti jafn­vel farið að sjá skýr­ari merki hruns fyr­ir ára­mót – jafn­vel verra en 2008,“ segir Guðmundur G. Þórarinsson, verkfræðingur og fyrrverandi þingmaður, í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.

Segir Guðmundur, sem sat á þingi fyrir Framsóknarflokkinn á árunum 1979 til 1983 og aftur 1987 til 1991, að mörg teikn séu á lofti sem minni á aðdraganda fyrri hruna.

Guðmundur bendir á að efnahagshrun gangi yfir heimsbyggðina með reglulegu millibili og allt fari í hringi í þeim efnum. Þannig sé mörgum hrunið 2008 enn í fersku minni.

„Seðlabanki Banda­ríkj­anna (Federal Reserve) ákvað að stór­lega lækka vexti. Bank­ar og fjárfestingafyrirtæki gripu tæki­færið og juku lán hjá seðlabank­an­um, sem brást við með mik­illi prent­un doll­ara. Pen­inga­magn í um­ferð jókst, og bank­ar tóku að lána al­menn­ingi háar fjár­hæðir á hærri vöxt­um, jafn­vel fólki sem hafði litla mögu­leika á að standa í skil­um – und­ir­máls­lán. Lána­skil­yrði, sem áður voru í hæsta lagi 60% af fasteignaverði, fóru yfir 90%,“ segir Guðmundur og rifjar upp aðdraganda hrunsins 2008.

„Þegar þessi lán fóru í van­skil, gripu bank­ar og fjárfestingasjóðir til þess ráðs að selja skulda­bréf fast­eignaviðskipt­anna, jafn­vel sem vafn­inga und­ir­máls­lána blandað sam­an við betri verðbréf, til að fela galla þeirra. Viðskipt­in urðu gríðarleg, og milliliðirn­ir sem sáu um söl­una högnuðust veru­lega. Van­skil urðu til þess að fjöldi fólks missti al­eig­una, fasteignaverð hríðféll og at­vinnu­leysi jókst veru­lega. Hrunið varð æv­in­týra­legt að um­fangi,“ segir Guðmundur og bætir við að gallar kapítalíska kerfisins hafi orðið augljósir.

Nauðsynlegt hafi verið setja lög um víðtækt eft­ir­lit og strang­ari skil­mála inn­an kerf­is­ins. Að lok­um hafi almenningur borgað brúsann.

„Seðla­prent­un Banda­ríkj­anna vek­ur marg­ar spurn­ing­ar. Upp­safnaður halli rík­is­ins nem­ur nú um 35,3 bill­jón­um dala. Ein bill­jón jafn­gild­ir millj­ón millj­ón­um. Verðgildi doll­ar­ans lækk­ar sem því nem­ur. Í raun er þetta eins kon­ar skatt­lagn­ing á þau ríki sem hafa safnað sjóðum í doll­ur­um. Verðgildi doll­ar­ans sem heims­gjald­miðils er því áhyggju­efni,“ segir Guðmundur sem spyr hvort hallinn sé að vaxa hraðar en þjóðarframleiðslan.

„Asíu­lönd­in eru að snúa viðskipt­um sín­um meira að Indlandi, Kína, Taív­an og Rússlandi. Nú eru mörg teikn á lofti sem minna á aðdrag­anda fyrri hruna. Skulda­bréfa­markaðir fara lækk­andi, fasteignaverð er á niður­leið, at­vinnu­leysi eykst, olíu­verð lækk­ar og raf­mynt­ir falla í verði. Evr­ópu­sam­bandið er einnig í vax­andi erfiðleik­um. Heim­ur­inn gæti jafn­vel farið að sjá skýr­ari merki hruns fyr­ir ára­mót – jafn­vel verra en 2008.“