Þórir S. Gröndal, fyrrverandi fisksali og ræðismaður í Bandaríkjunum, fékk spurningu frá Ameríkana um daginn um hverju hann þakkaði langlífið, en Þórir verður níræður í ár. Hann þurfti ekkert að hugsa sig um áður en hann svaraði spurningunni. – Sénever og lýsi. Hann ritar um þetta í grein sem birtist hjá Morgunblaðinu í dag.
„Þegar einhver Ameríkaninn spurði mig um daginn, hverju ég þakkaði langlífið, svaraði ég án þess að hugsa: sénever og lýsi.“
Þórir segist hafa gaman af því að segja Bandaríkjamönnum frá því hvernig börnum var gefið lýsi þegar hann gekk í Miðbæjarskólann forðum.
„Mig minnir, að það hafi verið aðstoðarkona Týru tannar, sem var tannlæknir skólans, sem sá um að útdeila eða reyndar úthella lýsinu.
Kona þessi var klædd í hvítan, þrælstífaðan slopp og það brakaði í henni þegar hún gekk. Lýsið var í hvítri könnu og tók hún sér hana í hægri hönd en hélt svo á tusku í vinstri hendinni. Nemandinn, í þessu tilfelli ég, hallaði höfðinu aftur á bak og opnaði skoltinn. Svo kom væn gusa af þorskalýsi við stofuhita ofan í viðkomandi og var reynt að kyngja fljótt. Þar næst þurrkaði hún af hökunni með tuskunni ef nauðsyn var. Aðeins þeir, sem komu með læknisvottorð um að þeir tækju lýsi heima hjá sér, sluppu við þessa athöfn.“
Þórir rifjar það líka upp að bróðir hans, sem var nokkrum árum á undan í skólanum. Hafi illa þolað lýsið og hafi skólinn fljótlega gefist upp á að pína það ofan í hann.
„Þið hafið ábyggilega heyrt, að þegar goshverir eru orðnir slappir að gjósa er stundum dembt ofan í þá sápu til að framkalla gos. Það var svipað með Ragga, því þegar konan í hvíta sloppnum hellti lýsinu ofan í kokið á honum gaus hann. Lýsið, ásamt illa lyktandi gubbi, spýttist upp úr honum og lenti hellingur á stífaða sloppnum. Var þetta hið versta mál og varð mikill handagangur í öskjunni, en lýsiskonan reyndi aldrei aftur að hella ofan í bróður minn.“
Víkur Þórir svo máli sínu að sénever sem er víst kallað „sjenninn“. Sénever, fyrir þá sem ekki kannast við, er brennt vín frá Hollandi sem er kryddað með einiberjum og stundum öðrum kryddjurtum á borð við anís, hvönn og kúmen. Þórir segir mörgum sögum fara af uppruna þess og deilir hann sinni uppáhalds.
„Hollenski læknirinn Silvius de Bouve bjó til drykkinn um miðja 17. öld og var hann upprunalega ætlaður sem meðal við magasári og öðrum magakvillum. Hann eimaði vín og bætti í alls kyns jurtum og berjum, aðallega einiberjum og þaðan er dregið heitið, einiber – sénever. Magasjúklingarnir voru himinlifandi með þetta nýja meðal og var mikil aðsókn að spítalanum hans Silviusar. Það ku oft hafa heyrst söngur á magadeildinni eftir morgunlyfjagjöfina. Það fylgir þó ekki sögunni, hvort sjúklingarnir hefðu fengið bót á sínum kvillum.“
Þórir segir að „sjenninn“ sé ekki allra, en þeir sem komist á bragðið haldi tryggð sinni við drykkinn og er Þórir í þeim hóp. Þegar Þórir var upp á sitt besta var alltaf hægt að fá „sjenna“ á veitingastöðum í borginni og var hann þá eitt ódýrasta áfengið og hægt að blanda hann með vatni sem kom sér vel þegar maður átti lítið af peningum.
Nú sé tíðin önnur og vart hægt að finna drykkinn á Íslandi. Þegar Þórir spyr um sénever á veitingastöðum fær hann svarið: „Ha, hvað er nú það?““
Þórir passar sig því að kaupa sénever þegar hann finnur hann fyrir og á hann þá til í frystinum. Svo sé það kostur að flestum þyki drykkurinn vondur – þá fær Þórir að eiga hann í friði.
„Það sem ég sagði í upphafi greinarinnar, að ég hefði svarað Kananum á þá leið að sénever og lýsi hefðu lengt líf mitt, var kannski ekki alls kostar rétt. En víst er það, að ég hefi haldið tryggð við báða þessa vökva. Og sannfærður er ég um það, að lýsið hefir átt einhvern þátt í að bæta árum við ævi mína og séneverinn hjálpað mér til að njóta þeirra.“
