„Jón Baldvin Hannibalsson stendur í dyragættinni, flaggandi kynfærum sínum framan í mig, ég þá 5 ára lá nakin uppi í rúmi mínu, hjónarúminu þeirra.“
Þetta segir Aldís Schram, dóttir Jóns Baldvins Hannibalssonar. Hún sakar föður sinn um alvarlegt kynferðisofbeldi. Fréttablaðið greindi fyrst frá. Jón Baldvin er fyrrum ráðherra, sendiherra og var um skeið formaður Alþýðuflokksins. Jón Baldvin er einna þekktastur fyrir stuðning Íslands við sjálfstæði Eystrasaltsþjóðanna í kjölfar falls kommúnismans og telst það til eins helsta afreks hans sem stjórnmálamanns.
Fyrst var getið um kynferðislega áreitni Jóns Baldvins í fréttum fyrir nokkrum árum er í ljós kom að hann hafði skrifað mjög vafasöm bréf til kornungrar frænku sinnar. Í bréfunum lýsti hann meðal annars samförum sínum og eiginkonu sinnar, Bryndísar Schram. Undanfarna daga hefur verið getið um fjölmargar ásakanir á hendur Jóni Baldvini um kynferðislega áreitni í gegnum langt tímabil. Þá hafa nemendur hans frá því í Hagaskóla sakað Jón Baldvin um ofbeldi. Ein af þeim er María Alexandersdóttir sem segir að framkoma Jóns Baldvins Hannibalssonar við sig er hún var nemandi hjá honum í Hagaskóla og hafi bundið enda á skólagöngu hennar. Matthildur Kristmannsdóttir lýsir meintri grófri áreitni Jóns Baldvins við sig er hann lét hana sitja eftir í skólanum og var einn með henni:
„Hann byrjaði að káfa á mér allri og sleikti á mér hálsinn og eyrað og kinnina. Ég var algjörlega frosin. Ég gat ekki staðið upp. Ég gat ekki sagt neitt.“
Skýring Jóns Baldvins á því að fjórar konur stíga fram og saka hann um kynferðisofbeldi, sem þær segja að hafi átt sér stað í kringum 1970 og svo síðan í fyrra, megi rekja til Aldísar og kallar málið fjölskylduharmleik. Jón Baldvin telur sem sagt að dóttir hans haldi þar um alla þræði og það sé ástæða fyrir umfjöllun Stundarinnar. Jón Baldvin segir í samtali við Stundina:
„Aldís dóttir mín hefur spunnið þær sögur og það er þyngra en tárum taki. Ég hef svarað því áður og endurtek það ekki.“ Aðspurður hvað þetta hafi með framburð Matthildar og Maríu að gera, segir Jón Baldvin að því megi velta fyrir sér. „Kynntu þér stöðu Aldísar dóttur minnar, hún hefur átt við geðræn vandamál að stríða alllengi. Ég hélt að það væri að lagast, hef engar áreiðanlegar heimildir fyrir því svo sem.“
DV hefur einnig heimildir fyrir því að fjórar aðrar konur en þær sem eru taldar upp að ofan hafa sakað Jón Baldvin um kynferðislega áreitni og ofbeldi.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Jón Baldvin segir ásakanir á hendur honum runnar undan rifjum dóttur hans. Aldís leitaði til læknis og fékk álit hans árið 2014. Niðurstaða læknisins var að Aldís glími ekki við geðhvörf eða aðra geðsjúkdóma. Læknirinn taldi að Aldís bæri merki þess að vera með áfallastreituröskun sem er algengt hjá þeim einstaklingum sem hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi. Þá staðfesti annar læknir að Aldís eigi ekki við geðsjúkdóma að stríða. Fullyrðingar Jóns Baldvins um að Aldís eigi við andlega erfiðleika að stríða eru samkvæmt áliti þessara tveggja lækna rangar. Aldís var hins vegar nauðungarvistuð á geðdeild af ættingjum árið 1992 á metttíma og hefur aldrei losnað við þann stimpil að eiga við geðsjúkdóma að stríða.
Í viðtali DV við Aldísi árið 2013 sagði orðrétt:
„Hún segir að þetta sé eina sjúkdómsgreiningin sem á henni hafi verið gerð og að hún hafi verið gerð að henni for spurðri.“
Það sem hefur komið framDV greindi frá nýjustu ásökuninni um atvik sem á að hafa átt sér stað á heimili Jóns Baldvins eftir leik Íslands og Argentínu á HM síðastliðið sumar. Þar lýsir Carmen Jóhannsdóttir meintri áreitni Jóns Baldvins svo:
„Svo sat vinkona þeirra á milli þeirra og ég og mamma. Ég sat næst honum. Þegar ég stóð upp á einum tímapunkti og fór að skenkja í glösin, þá bara gerði kallinn sér lítið fyrir og byrjaði að strjúka á mér rassinn. Og ekkert bara rétt aðeins, heldur upp og niður strjúka á mér rassinn.“
Carmen fullyrðir hún að henni hafi verið hótað málsókn af Jóni Baldvini ef hún myndi greina frá þessu opinberlega. Í samtali við DV segir Carmen að hann hafi ekki sett sig í samband við sig eftir að ljóst var að hún og fleiri konur ætluðu að tjá sig um samskipti sín við Jón Baldvin.
Carmen fullyrðir hún að henni hafi verið hótað málsókn af Jóni Baldvini ef hún myndi greina frá þessu opinberlega. Í samtali við DV segir Carmen að hann hafi ekki sett sig í samband við sig eftir að ljóst var að hún og fleiri konur ætluðu að tjá sig um samskipti sín við Jón Baldvin. Í Stundinni kemur einnig fram að tvær aðrar konur saka Jón Baldvin um kynferðislega áreitni. Eru þau mál áratuga gömul en konurnar voru þá nemendur Jóns Baldvins í Hagaskóla árið 1967. Einnig hefur verið stofnuð grúppa sem heitir #metoo Jón Baldvin Hannibalsson og er að finna á Facebbok.
Forsaga málsins er að Carmen heimsótti Jón Baldvin ásamt móður sinni, Laufey Ósk Arnórsdóttur síðasta sumar meðan HM í fótbolta stóð yfir. Laufey ólst upp á Ísafirði en hún var vinkona Aldísar, dóttur hjónanna.Var þeim boðið að gista hjá hjónunum.
„Ég sá hvað þú gerðir, Jón Baldvin“
Áreitnin sem Carmen kveðst hafa orðið fyrir átti sér stað stuttu eftir leik Íslands gegn Argentínu á HM en þá buðu Jón Baldvin og Bryndís gestum í mat á þaki húss þeirra. Carmen segir:
„Þegar ég stóð upp á einum tímapunkti og fór að skenkja í glösin, þá bara gerði kallinn sér lítið fyrir og byrjaði að strjúka á mér rassinn. Og ekkert bara rétt aðeins, heldur upp og niður strjúka á mér rassinn.“
Fraus Carmen í kjölfarið og staðfestir móðir hennar atburðarásina í samtali við Stundina og sagði við Jón Baldvin að það minnsta sem hann gæti gert væri að biðjast afsökunar. Jón Baldvin kannaðist ekki við að hafa gert nokkuð rangt.
„Og mamma sagði „ég sá hvað þú gerðir, Jón Baldvin“. Ég stóð upp frá borðinu og fór niður,“ segir Carmen og eftir þetta ákváðu mæðgurnar að yfirgefa heimilið. Segir Carmen að Jón Baldvin hafi gert hróp að þeim:
„Við heyrðum Jón Baldvin sturlaðan, öskrandi, þegar við fórum út. Mamma kom klyfjuð út með allan farangurinn okkar og hann hrópaði á eftir henni: „Ef þið farið með þetta í fjölmiðla þá lögsæki ég ykkur!“
Í Stundinni er einnig birtur tölvupóstur frá Bryndísi Schram en hún sendi Laufeyju, móður Carmen tölvupóst þá um nóttina þar sem fram kom að þau hefðu rætt það sem gerðist og vildi Jón Baldvin ekki kannast við þær sakir sem á hann voru bornar. Í bréfinu sagði meðal annars:
„Þegar JBH var runnin reiðin – því að honum fannst hann borinn sökum, sem hann kannaðist ekki við – sagði hann, að hann hefði kannski átt að bregðast öðruvísi við. Tala einslega við Carmen. Hefði hún sagt honum, að þetta væri víst hennar upplifun, hefði hann að sjálfsögðu beðið hana afsökunar,“
„Aldís Shcram var nauðungarvistuð á geðdeild árið 1992 þar sem hún var geðhvarfarsjúk fundin á mettíma, eins og hún orðar það. Síðan hefur hún aldrei losnað við þann stimpil og segir að hún hafi ekki mátt reiðast án þess að vera talin manísk og að næstu tíu árin hafi hún ekki lent í átökum við föður sinn, Jón Baldvin Hannibalsson, án þess að því lyktaði með handtöku og nauðungarvistun. Hún segir frá ævintýrum ungdómsáranna, ferðalögum um heiminn og því hvernig lífið breyttist í fyrra, í kjölfar þess að faðir hennar sagði hana geðveika í blaðaviðtali og systir hennar skrifaði um það grein. Það var kornið sem fyllti mælinn. Ekkert var þó eins sárt og fá ekki að vera við útför systur sinnar.“
Tjáir sig á samskiptamiðlumAldís tjáir sig bæði í lokaðri grúppu þar sem konur sem telja sig hafa orðið fyrir kynferðisofbeldi af hálfu Jóns Baldvins hafa öruggt skjól. Þar hafa nú birst nokkrar frásagnir sem hafa ekki verið birtar í fjölmiðlum. Aldís tjáir sig einnig á Facebook-síðu sinni. Þar segir hún:
„Mín fyrsta minning af Jóni Baldvini Hannibalssyni og Bryndísi Schram – sem ég, nauðbeygð, flutti til frá Björgvini, afa, og Aldísi, ömmu, 5 ára gömul (þar sem móðir mín yfirgaf landið eftir fæðingu mína þess valdandi að amma, 7 barna móðirin – eftir að hin amman gafst upp á að hafa mig, sat uppi með mig), er svona:
Um miðja nótt, á Miklubraut 68, líkast til 5 ára gömul, vaknaði ég í rúmi foreldranna – þar sem ég átti ekkert rúm, við háværa tónlist og drykkjulæti inni í stofu.
Ég, sem svaf nakin – að fyrirskipun móðurinnar, klæddi mig og gekk inn í stofu, þar sem ég sá hana, hálfnakta, dansa upp á borði við mikinn fögnuð föðurins og hinna karlanna og sagði:
„Ég er lítið barn sem þarf að sofa. Viljið þið vera svo góð að hætta að hafa svona hátt?“
Jón Baldvin Hannibalsson gekk þá til mín, settist á hækjur sér gegnt mér, horfði í augu mér, kveikti á vindli, sogaði inn reyknum og púaði framan í mig (móður minni til kátínu).
Og þá hugsaði ég með mér: „Voðalega á ég ljótan pabba (en hitt vissi ég að hin svokallaða mamma mín væri vond).““
Aldís segir einnig að sárar minningar láti oft verða varar við sig:
„Í sálusorgartíma hjá Sigríði Hrönn Sigurðardóttur, hjúkrunar- og guðfræðingi (sem er dásamleg kona sem ég mæli með að þið leitið til), líkast til árið 2013, rifjaðist upp önnur minning:
„Jón Baldvin Hannibalsson stendur í dyragættinni, flaggandi kynfærum sínum framan í mig, ég þá (5 ára) lá nakin uppi í rúmi mínu, hjónarúminu þeirra – en það grunar mig að ég lumi á fleiri þess lags minningum sem ég treysti mér ekki enn til að rifja upp.““
„Þann 28. apríl 2012 skrifaði Kolfinna Baldvinsdóttir grein föður sínum til varnar eftir að bréf hans til Guðrúnar Harðardóttur voru birt í Nýju Lífi. Greinin var birt í fjölmiðlum og á heimasíðu Jóns Baldvins. Í greininni fjallaði Kolfinna um meinta geðhvarfasýki Aldísar sem tveir læknar hafa sagt að sé ekki til staðar.
„Við höfum öll, foreldrar okkar, systkini og jafnvel nánir ættingjar, verið tilneydd, að læknisráði, að hafa afskipti af sjúklingnum til þess að koma í veg fyrir, að hann fari sjálfum sér eða öðrum að voða. Afleiðingarnar hafa verið óumflýjanlegar. Það er alkunna, að reiði hins sjúka eftir nauðungarvistun beinist fyrst og fremst að hans eða hennar nánustu. Þannig höfum við öll mátt þola haturs og hefndarhug fyrir vikið. Það hefur tekið á sig ýmsar birtingarmyndir í tímans rás. Flest á það sammerkt í því, að það snýst um hugaróra um kynferðislega misnotkun af einu eða öðru tagi, sem sérfræðingar segja, að sé algengt og alþekkt sjúkdómseinkenni.“
Tvisvar sinnum hefði Kolfinna komið að nauðungarvistun Aldísar. Úr opnu bréfi Kolfinnu:
„Ógæfa mín var sú, að í fjarveru foreldra og systkina kom það í minn hlut, ekki bara einu sinni heldur tvisvar, að aðstoða yfirvöld, að læknisráði, við nauðungarvistun sjúklingsins. Það hefði ég betur látið ógert. Það var ekki einasta, að mér væri gerð fyrirsát. Það var þó ekkert í samanburði við það, sem gert var til að eyðileggja nafn mitt og orðstír – með slíku offorsi, að ég hrökklaðist úr landi með börnum mínum. Allur snerist sá rógburður um „kynferðismál/kynlíf“. Forræðisdeila systurinnar Þá hefði Aldís lagt ítölskum barnsföður Snæfríðar systur þeirra lið í illskeyttri forræðisdeilu þeirra.
„Öll fjölskyldan stóð þétt að baki Snæfríði í þessari örlagaríku deilu – með einni undantekningu. Elsta dóttirin reyndi að leggja óvini systur okkar lið með því að mata hann á ofangreindum söguburði um föður hennar, í því skyni að veikja tilkall systur sinnar til forræðis yfir dóttur sinni.“ Engu logið á systur mína. Í því ljósi hefði henni ekki brugðið þegar hún fékk símtal frá Guðrúnu Harðardóttur árið 2002, þar sem hún var þá nýkomin af fundi með systur hennar, ásamt systrum sínum og frænkum.
„Þá heyrði ég hana halda því fram í fyrsta sinn, að faðir minn hefði áreitt hana kynferðislega. Síðan hefur sagan verið klædd í faglegri búning. Það er engu logið á hana systur mína um ímyndunarafl og sannfæringarkraft, þegar sá gállinn er á henni. Hún er lögfræðingur að mennt, fluggreind og þrumumálflytjandi. Hún er konan sem gæti selt þeim sand í Sahara. Er ekki sagt, að trúin flytji fjöll? Allt frá því að hún var nauðungarvistuð á geðdeild, hefur reiði hennar og hatur beinst að föður hennar og, eftir atvikum, öðrum fjölskyldumeðlimum. Þótt framburðurinn sé breytilegur eftir árstíðum, snýst hann samt alltaf um það sama: Faðir hennar á að hafa misnotað hana sjálfa, okkur systurnar, dóttur hennar, ömmu okkar (væntanlega sem fullorðna konu) og frænkur okkar – fyrir nú utan vinkonur hennar og skólasystur.“
Þá sagði Kolfinna að þetta „svartnættishatur“ hefði náð að kynda undir eldum tortryggni og óvildar. „Síðan hefur fjölskyldan verið í sárum. Hatrið gróf um sig og hefndarhugurinn réð för. Þetta er fjölskylduharmleikurinn, sem býr að baki öllu þessu máli.“
Elísabet Ronalds og fleiri styðja Aldísi
Í viðtali DV frá árinu 2013 tjáði Elísabet Ronaldsdóttir, vinkona Aldísar sig við DV. Þær kynntust þegar Aldís bað Elísabetu um að lesa handrit sem hún hafði skrifað. Í kjölfar þess bundust þær miklum vináttuböndum.
„Aldís er mjög skýr og staðföst varðandi það sem hefur gengið á,“ segir Elísabet sem segir að opinberun Guðrúnar Harðardóttur hafi veitt frásögn Aldísar aukinn styrk. Aldís hafi þó hvergi komið nærri viðtalinu við Guðrúnu í Nýju Lífi, en fjölskyldan virðist hafa gert hana að blóraböggli. „Það hvernig fjölskyldan tókst á við það mál er ekki eðlilegt. Þetta viðtal kom Aldísi ekkert við en fjölskyldan hefur ausið hana aur. Ég held að þau óttist það sem Aldís veit,“ segir Elísabet ákveðin. „Mér finnst Aldís hafa staðið sig vel í mjög erfiðum aðstæðum. Mér hefur fundist hún virðingarverð, þar sem hún hefur ekki tekið þátt í þessu leirkasti sem átti sér stað í kringum viðtalið við Guðrúnu. Aldís sýndi þá virðingu og stillingu.
En þessu ætlar bara ekki að linna, því finnst mér mjög flott hjá henni að stíga fram og segja sína sögu. Ég ber svo mikla virðingu fyrir henni Aldísi,“ segir Elísabet og bætir því við að Aldís sé bæði skemmtileg og þægilegur félagsskapur. „Hún er ofboðslega hjálpleg. En hún hefur gengið í gegnum ofboðslega mikið.“
„Ég stend með henni“
„Óréttlæti,“ sagði móðursystir Aldísar í sama viðtali: „Ég stend með henni. Maður vill að réttlætið nái fram að ganga,“ sagði Margrét Schram, móðursystir Aldísar.
„Mér finnst alltaf tengsl á milli þess að þegar að hún fer að ræða þessi mál og þess að talað sé um að hún sé kominn með ranghugmyndir,“ segir Margrét og segir að það sé viðtekin venja. „Þannig sé ég þetta,“ sagði Margrét.
„Ég fæ engan annan botn í þetta, en lögreglan er auðvitað með þetta til rannsóknar,“ segir Margrét. Hún segir að það sé erfitt að skilja hvernig hægt sé að hringja frá útlöndum og krefjast þess að manneskja sé nauðungarvistuð. „Mér finnst bara að svona óréttlæti geti ekki viðgengist.“
Hún taldi að Aldís komi alltaf að lokuðum dyrum þegar hún reyni að tjá sig um málið eða leita réttar síns.
„Þá er bara öllum sagt að hún sé snargeðveik.“
Margrét sagði framkomuna við Aldísi og dóttur hennar, óforsvaranlega.
