Ríkislögreglustjóri hefur rekið bílamiðstöð frá árinu 2000. Hún er eigandi allra ökutækja lögreglunnar og ber ábyrgð á rekstri, viðhaldi og endurnýjun þeirra. Miðstöðin er stoðdeild og yfirlýst markmið hennar er hagræðing í rekstri, samnýting ökutækja og búnaðar og almenn þjónusta við lögreglustjórana.
Lögreglumenn sem DV hefur rætt við segja hins vegar að í dag séu nær allir ómerktir lögreglubílar á höfuðborgarsvæðinu teknir á leigu hjá Bílaleigu Akureyrar. Það sé miklu hagstæðara fyrir embættið en að leigja af systurstofnun embættisins. Hafa þeir spurt sig hvort ekki sé eitthvað bogið við þetta fyrirkomulag. Auk þess hafi meint okur Ríkislögreglustjóra bein áhrif á störf þeirra þar sem búið sé að setja þak á hversu mikið megi aka á hverjum sólarhring.
DV hafði samband við yfirmenn hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu og fékk staðfest að þetta væri raunin. Halldór Halldórsson, framkvæmdastjóri fjármáladeildar hjá embættinu, segir að þónokkrir ómerktir bílaleigubílar væru teknir á leigu á hverju ári. Fjöldi þeirra réðist af verkefnastöðu embættisins hverju sinni. Einnig sagði hann að lögreglan keypti auk þess þjónustu hjá leigubifreiðastöðvum. Hann segir:
„Fjöldi slíkra ökutækja, sem lögreglan á höfuðborgarsvæðinu hefur til afnota, er mismunandi hverju sinni. Bílaleigubílar og leigubílar nýtast til að mæta sveiflum í álagi innan dagsins, vikunnar, milli mánaða og árstíða. Það er hagkvæmara en að eiga stærri bílaflota. Þá geta veðuraðstæður kallað á að leigðir séu bílar sem ráða betur við til dæmis ófærð. Í sumum tilvikum getur verið gott að skipta ört út bílum.“
Þessi kostnaður nam tæpum 35 milljónum samkvæmt síðasta ársreikningi. Að auki bætist við eldsneytiskostnaður upp á tæpar sex milljónir og ein til tvær milljónir í annan kostnað. Ómerktir bílar eru aðeins hluti af kostnaðinum. Heildarkostnaður embættisins vegna rekstrar ökutækja var rúmlega 260 milljónir á síðasta ári.
Halldór staðfestir að munurinn á verði ómerktra bíla sé umtalsverður.
„Munurinn í þeim tilvikum sem lögreglan á höfuðborgarsvæðinu hefur skoðað hefur verið um 50 til 200 þúsund krónur á ómerktan bíl á mánuði eftir akstri og bílaleigu. En í gjaldi Bílamiðstöðvarinnar er falin ýmis þjónusta hennar við embættið sem ekki er um að ræða í tilfelli bílaleigubíla en þá þarf embættið sjálft að sinna bílunum. Að auki geta farið saman andstæðir álagstímar hjá bílaleigum og lögreglu sem geri þennan kost hagkvæman fyrir báða aðila fremur en að lögreglan eignist bíl.“
Nefnir hann að tækin sem embættið leigi af Bílamiðstöðinni séu mjög mismunandi, allt frá hjólum upp í sendibíla.
Bílamiðstöðin rukkar fast árgjald af hverju ökutæki. Það er 18 prósent af stofnverði nýrra ökutækja og 10 til 12 prósent af sex ára og eldri. Þá er kílómetragjaldið frá 100 til 381 krónu og fer eftir gerð ökutækis. Inni í því er allur rekstrarkostnaður, svo sem eldsneyti, viðhald, tryggingar og fleira.
Jónas Ingi Pétursson, framkvæmdastjóri rekstrar hjá Ríkislögreglustjóra, bendir á að bílaleigur séu undanþegnar vörugjöldum. Þess vegna sé stofnverð bílaleigubíla lægra en þeirra sem lögreglan og allur almenningur kaupir. Þá sé tryggingakostnaður bílaleigufyrirtækja lægri en þau kjör sem lögreglunni bauðst í útboði Ríkiskaupa.
Af hverju eru þið ekki með ódýrari valkosti fyrir embættin sem klárlega er þörf á?
„Af þeim sökum hefur Ríkislögreglustjóri ekki boðið ómerktar lögreglubifreiðar til afnota frá Bílamiðstöð um nokkurt skeið. Áhersla hefur verið lögð á sérbúnar, merktar lögreglubifreiðar þar sem slíkar bifreiðar eru ekki í boði á almennum markaði.“
Var ekki takmark Bílamiðstöðvarinnar að stuðla að hagræðingu í rekstri fyrir lögregluna?
„Bílamiðstöð hefur stuðlað að hagræðingu og hagkvæmum rekstri í ökutækjamálum lögreglunnar. Fyrirkomulagið er í sífelldri endurskoðun og tekur mið af síbreytilegum ytri aðstæðum. Af hálfu Ríkislögreglustjóra hefur lengi legið fyrir ósk embættisins um að samrekstur lögreglunnar á ökutækjum verði aðskilinn frá rekstri Ríkislögreglustjóra.“
Bílamiðstöðin er stærsta einstaka verkefni Ríkislögreglustjóra og útgjöldin vegna þess hafa jafnan verið á bilinu 25 til 35 prósent af heildarútgjöldum. Rekstur Bílamiðstöðvarinnar hefur verið fremur ótryggur allt frá stofnun og hefur þurft að mæta taprekstrinum með öðru rekstrarfé. Ríkisendurskoðun hefur bent á að rekstur Bílamiðstöðvarinnar sé eitt af þeim atriðum sem betur mætti fara í rekstri lögreglunnar. Einnig hafa lengi verið skiptar skoðanir um fjárhagslega hagkvæmni þessa fyrirkomulags fyrir lögregluembættin sjálf. Sérstaklega fyrir minni embætti á landsbyggðinni.
Árið 2004 var aðstoðaryfirlögregluþjóni vikið frá störfum vegna spillingar tengdri stofnuninni. Hann átti langan feril að baki innan lögreglunnar og hafði tekið við yfirumsjón Bílamiðstöðvarinnar þegar hún var sett á laggirnar árið 2000. Grunur lék á að hann hefði ráðstafað tveimur lögreglujeppum í eigin þágu og hafi um mitt ár 2001 skráð annan þeirra á eiginkonu sína.
Til að mæta hallarekstrinum hefur Bílamiðstöðin reglulega endurskoðað gjaldskrár sínar og hækkað leiguverðið til embættanna. Athygli vakti að verðið var hækkað um allt að 18 prósent snemma árs 2012. Þá hafði hallareksturinn verið um 40 milljónir seinni hluta ársins 2011.
Árið 2008 vildi ríkið losna við reksturinn og var hann boðinn út. Útboðið var auglýst vorið 2009 og í því fólst meðal annars yfirtaka á öllum lögreglubifreiðunum. Alls bárust sex tilboð í reksturinn, öll frá innlendum aðilum. Það lægsta var um 80 milljónum króna hærra á ári en rekstrarkostnaðurinn var þá þegar.
Dómsmálaráðuneytið hafnaði öllum tilboðunum og Ríkislögreglustjóri sá áfram um reksturinn. Jónas segir:
„Af hálfu ríkislögreglustjóra er unnið að endurskoðun á starfsemi Bílamiðstöðvar þar sem meðal annars er horft til þess að bjóða út rekstur ökutækja lögreglu á ný.“
