Í janúar síðastliðnum var stuttlega minnst á Sigurð Breiðfjörð skáld í tímavél DV. Hann var fæddur árið 1798 í Breiðafirði og starfaði víða um land sem beykir, en einnig á Grænlandi. Sigurður var mikið skáld en óreglumaður, sem lifði í stöðugri fátækt og hélt illa á kvennamálum sínum. Árið 1826 flutti hann til Vestmannaeyja og giftist konu að nafni Sigríður Nikulásdóttir. Hana skildi hann eftir í Eyjum og giftist annarri konu, Kristínu Illugadóttur á Snæfellsnesi. Var hann dæmdur til 20 vandarhögga og hárrar fjársektar fyrir tvíkvænið. Síðustu árin bjó hann í Reykjavík, var hann heilsuveill og sat inni fyrir ýmsa glæpi, þar á meðal ávísanafölsun. Sigurður dó innan við fimmtugt úr mislingum.
Sú saga sem nú verður sögð, gerðist áður en hin miklu persónulegu vandamál Sigurðar hófust, eða árið 1823. Brúnsbær var kannski ekki reisulegt hús á nútímamælikvarða en það þótti myndarlegra en mörg önnur í miðbæ Reykjavíkur á þessum árum. Það var reist sem hluti af Innréttingum Skúla Magnússonar fógeta, á árunum 1752 til 1760. Jörundur hundadagakonungur hafði búið þar stuttlega og kaupmaðurinn Jakob Robb, og svo auðvitað ekkjan Christine Bruun sem húsið var nefnt eftir.
Sigurður Breiðfjörð var einn sex ungra manna sem bjuggu í Brúnsbæ þegar reimleikarnir hófust en auk þess bjó þar fjögurra manna fjölskylda. Flestir sem bjuggu þarna voru smiðir en einnig var þar böðull að nafni Guðmundur Hannesson sem kallaður var Fjósarauður. Þeir sem einnig koma við sögu hér af íbúum Brúnshúss eru Hannes Erlendsson skóari og Pétur Pétursson beykir sem var lýst sem „rolumenni“ og hálfgerðum einfeldningi. Allir voru mennirnir á þrítugsaldri og þótti sopinn ekki vondur. Málinu voru gerð skil í Lesbók Morgunblaðsins árið 1951 og aftur í Tímanum árið 1990.
Miðnætti, þann 4. desember árið 1823. Allir íbúar Brúnshúss voru farnir upp í rúm nema Sigurður Breiðfjörð, Hannes og Guðmundur böðull sem sátu í eldhúsinu. Pétur var þó enn vakandi í bæli sínu en hann og Hannes sváfu saman í herbergi.
Allt í einu heyrði Pétur að einhver var að eiga við gluggann. Þá kom Hannes inn og spurði Pétur þá hvort hann hefði verið að bisa eitthvað við gluggann. Hannes neitaði því og spurði Sigurð sem neitaði einnig. Þegar Hannes ætlaði að fara að sofa heyrðist aftur þrusk í glugganum, og kröftugra en áður. Pétur slökkti ljósið og rauk að glugganum en sá ekkert nema svartnættið.
Þá heyrðist ýlfur fyrir utan svefnherbergishurðina og líkt og krafsað væri í hurðina sjálfa. Þá heyrðist mikill skellur líkt og lamið hefði verið kröftuglega í hana. Pétur varð nú mjög hræddur og Hannes fór til að athuga, en hann sá ekkert nema myrkrið á ganginum. „Samt hlýtur þetta að vera draugur eða vofa,“ sagði hann við Pétur og þá kom annað bylmingshögg á hurðina.
Nú var Pétur orðinn svo hræddur að hann stökk upp úr rúminu og náði í byssu. Hún var óhlaðin og Pétur gekk að skattholi einu til að sækja púður. Á meðan hann gerði það kallaði hann til draugsins og hótaði að skjóta hann. Höfðu hótanirnar ekkert að segja því að þriðja höggið dundi á hurðinni. Pétur varð þá svo hræddur að hann stökk upp í rúmið, hnipraði sig saman og grét.
Draugurinn æstist nú enn frekar. Heyrðu bæði Pétur og Hannes hljóð sem líktist helst hvalablæstri. Þá komu glæringar út um skráargatið á svefnherbergishurðinni. Var Pétur nú orðinn sannfærður um að hér væri á ferðinni sending sem væri komin til að vinna þeim mein. Þegar glæringunum linnti bað hann Hannes að sækja Sigurð til að kveða niður þennan anda því hann væri kraftaskáld.
Hannes fór og sótti Sigurð og voru þeir alllanga stund frammi. Þegar þeir komu til baka sögðust þeir hafa mætt hræðilegu skrímsli en náð að reka það burt. Ræddu þeir þrír nú saman um hvað skeð hefði og sögðu tvímenningarnir Pétri að hann mætti alls ekki skjóta drauginn, það gerði aðeins illt verra og myndi efla styrk hans. Heldur mætti Pétur ekki ráðast á drauginn og berja hann. Trúði Pétur þessu öllu saman og var svo smeykur að hann gat ekki sofið þá um nóttina.
Næsta dag gerðist ekkert en Pétur var var um sig. Þegar rökkvaði var hann orðinn mjög hræddur, sérstaklega eftir að Guðmundur böðull mætti honum og sagðist hafa séð vofu fyrir utan húsið. „Sagðist hún vera send til þín og eiga að drepa þig,“ sagði Guðmundur við Pétur. Varð Pétur svo hræddur við að heyra þetta að hann bað þá þrjá, Guðmund, Sigurð og Hannes, og einnig Kristján Jakobsson verslunarmann, að vera inni hjá honum um kvöldið. Kveikti hann á tveimur kertum, tók Passíusálmana sér í hönd og byrjaði að syngja. Kristján var þá úti að aðgæta í kringum húsið. En þá kom högg á hurðina.
Pétur var brattur með svo marga inni hjá sér, tók byssuna og barði með skaftinu á móti. Hann hrópaði á drauginn að hypja sig norður og niður. Skömmu síðar kom Kristján inn og sagðist hafa séð ófreskju skríða frá húsinu og í átt að ullarstofu þar rétt hjá. En síðan byrjaði hamagangurinn aftur og barði draugurinn bæði á hurð og glugga. Héldu barsmíðarnar áfram fram eftir kvöldi uns Sigurður steig upp og rak drauginn burtu. Svaf Pétur heldur ekki þá nóttina.
Um morguninn komu þeir allir saman og sagði Sigurður að augljóst væri að draugurinn ætlaði að drepa einhvern þeirra. Það kvöld héldu reimleikarnir áfram og var barið svo hart á hurðina að hún opnaðist hvað eftir annað, hlutir hrundu úr hillum og húsið allt skalf. Sigurður og Hannes voru stoð og stytta Péturs og voru inni hjá honum. Mitt á milli ásóknanna sögðu þeir draugasögur sem gerðu Pétur enn þá hræddari. Grátbað hann Sigurð um að kveða niður drauginn.
„Það má vera að ég reyni það, ef ég fæ einn pott af brennivíni,“ svaraði Sigurður. Var það gert og settust þeir við drykkju.
Sigurður sagði að það væri ekki auðvelt að kveða niður drauga og að hann óttaðist afleiðingarnar. Hann myndi þó reyna að frelsa félaga sína því honum þætti vænt um þá. Skar hann í sig og notaði blóðið til að skrifa nokkra galdrastafi. Síðan gengu hann og Hannes fram í eldhús en Kristján var hjá Pétri.
Heyrðust nú hljóð úr eldhúsinu líkt og flogist væri þar á. Þá heyra þeir Sigurð spyrja:
„Hvaðan ertu?“
Og svarað:
„Að austan.“
Sigurður spyr aftur:
„Hvern ætlarðu að finna?“
Draugurinn svaraði þá:
„Pétur beyki.“
Í þriðja skiptið spyr Sigurður:
„Hvað viltu honum?“
Og draugur svarar:
„Ég á að drepa hann.“
Fór Sigurður þá með þulu og skipaði draugnum að mæta sér klukkan ellefu. Másandi og blásandi komu Sigurður og Hannes aftur inn í svefnherbergið. Sögðu þeir að draugurinn hefði verið magnaður upp úr hrafnshjarta og hræfuglaskinnum en hefði vit á við mann. Settust þeir aftur við drykkju.
Klukkan tíu var hurðinni hrundið upp en enginn sjáanlegur. Sigurður og Hannes fóru út og komu aftur með Guðmund með sér. Voru þeir skrýtnir og leið yfir þá alla. Pétur hljóp til að sækja vatn handa þeim og hresstust þeir þá við.
Klukkan hálf ellefu kom aftur högg á hurðina, en Guðmundur var þá farinn úr herberginu. Pétur gólaði blótsyrði og spýtti í áttina að hurðinni. Þá greip hann Passíusálmana með annarri hendinni og byssuna með hinni. Báðu þeir hann að róa sig en Pétur æpti:
„Haldið þið að ég viti ekki allt um þennan draug og hvernig hann er gerður? Ég heyrði allt sem ykkur fór á milli frammi í eldhúsinu. Ég heyrði sjálfur að draugurinn sagðist vera að austan og ætla að drepa mig. Og hann er frá Jóni í Belgsholti, því honum er illa við mig. Og svo haldið þig að manni standi á sama. Ég skal borga þér fimm ríkisdali, Sigurður, ef þú kveður hann niður fljótt, og áttu ekki skilið að heita kraftaskáld ef þú getur það ekki.“
Þá var hurðinni hrundið upp og inn fleygt staurum, stokkum og öðrum húsmunum. Sigurður og Hannes óðu út í myrkrið en Pétur sat einn eftir, trylltur af angist og ósofinn. Pétur flúði þá inn í svefnherbergi hjá fjölskyldunni sem bjó í Brúnshúsi. Fjölskylduföðurnum, er Sigmundur hét, brá við þetta og stökk á fætur. Skammaði hann Pétur sem hrökklaðist þaðan út.
Þá var barið á gluggana, svo fast að tvær rúður brotnuðu. Fyrir utan heyrðust stimpingar og læti. Pétur leit út og sá Sigurð í áflogum við dökka ófreskju. Sigurður náði að reka hana á brott, síðan komu hann, Guðmundur og Hannes aftur inn í húsið. Var Sigurður örmagna og orðfár.
Þakkaði Pétur honum fyrir og Guðmundi sagðist vera illt á að hlusta á „mergjaðar“ vísur Sigurðar til að kveða drauginn niður. Voru þeir allir svo glaðir að þeir sungu sálma, drukku og Pétur las bæn.
Draugurinn kom ekki aftur í Brúnshús en næstu daga tók Pétur eftir því að fólk var að hæðast að honum vegna draugagangsins. Kom loks til hans maður og sagði honum að þetta hefðu allt verið brögð „vina“ hans og hann hefði verið hafður að fífli og féþúfu. Var Pétur eggjaður til þess að láta þetta ekki viðgangast og kæra málið sem hann og gerði.
Þann 3. janúar árið 1824 fór Pétur á fund Sigurðar Thorgrímsen bæjarfógeta og kærði félaga sína fyrir samantekin ráð um að leika á sig og hafa af sér fé og vín. Sagði hann að draugurinn hefði verið Guðmundur böðull.
Fógeta fannst málið spaugilegt en tók það engu að síður til rannsóknar og stefndi aðilum málsins fyrir lögreglurétt þann 12. janúar. Þar talaði Pétur digurbarkalega en hafði engar sannanir fyrir máli sínu. Leysti fógeti málið á þann hátt að Pétur myndi afturkalla kæru sína gegn því að félagar hans legðu til fjögur ríkisbankamörk til fátækrasjóðsins í Reykjavík. Pétur sat hins vegar uppi með málskostnaðinn.
Eftir þetta buðu félagar Péturs honum til drykkju „og drekti hann þar minkunn sinni og gremju svo rækilega að hann var miður sín lengi á eftir.“
