„Þegar litla stúlkan benti á sælgætið í búðarhillunni sagði mamman að nammiát væri slæmt fyrir tennurnar. Dóttirin, sem var varla mikið eldri en tveggja ára, gerði það sem mörg börn gera svo oft. Hún tók illskukast. Það sem gerðist næst skelfdi mig. Skömmustuleg mamman dró iPad upp úr töskunni og lét dóttur sína hafa. Þar með var friður kominn á.“
Á þessum orðum hefst grein breska sálfræðingsins Sue Palmer sem vakið hefur mikla athygli. Í greininni, sem birt er á vef Mail Online gerir hún tölvunotkun ungra barna að umtalsefni. Til að gera langa sögu stutta hefur hún áhyggjur af þróun mála og segir að ung börn séu orðin of háð tölvuskjáum. Hún rökstyður það í ítarlegu máli en hér er stiklað á stóru.
Sue segir að atvikið sem hún vitnar til í byrjun greinarinnar hafi gerst fyrir um þremur árum. Það hafi verið í fyrsta, en langt því frá síðasta, skipti sem hún sá spjaldtölvu notaða sem einskonar friðarstillir. Síðan þá hafi hún oft orðið vitni að þessu. Spjaldtölvunotkunin sé þó ekki bara bundin við börn heldur alla, unglinga og fullorðna líka.
Sue skrifaði bókina Toxic Childhood fyrir tíu árum sem vakti þó nokkra athygli. Þar benti hún á þau áhrif, líkamleg og andleg, sem mikil tölvunotkun getur haft á ung börn. Á þeim tíma var Facebook að ryðja sér til rúms. Hún segir að þróunin á undanförnum árum hafi komið henni á óvart, á slæman hátt. Fleiri börn noti tölvur en hana hafði grunað. Bendir hún á að börn eyða að meðaltali fimm til sex klukkustundum á dag horfandi á sjónvarp eða tölvuskjá. Stundum horfi þau á tvo skjái í einu, sjónvarp og svo iPad. Hún segir að aukin ávísun lyfja við athyglisbrest og ofvirkni, lyfja eins og Rítalíns, megi að einhverju leyti rekja til þessarar þróunar. Ávísunum slíkra lyfja hafi fjölgað fjórfalt á aðeins áratug.
„Svo hefur verið sýnt fram á tengsl of mikillar tölvunotkunar við offitu, svefntruflanir, árásargjarna hegðun, lélega samskiptahæfileika, þunglyndi og lélegan árangur í skóla,“ segir hún og bætir við að nýleg rannsókn sýni að tíu prósent barna undir fjögurra ára fari að sofa með iPad uppi í rúmi. Svipað, ef ekki hærra, hlutfall eigi sinn eigin iPad.
Sue segir að of mikil tölvunotkun geti haft áhrif á börn á ýmsan hátt. Þau geta þróað með sér verri samskiptahæfileika og bendir hún að mörg börn læri aldrei hvað það er að vera mennskur. „Þau læra ekki lengur frá fyrstu hendi hvað það er að vera mennskur, þau eru ólíklegri til að eignast vini og blanda geði við jafnaldra sína,“ segir hún og bætir við að börn þurfi á því að halda að leika við önnur börn og læra inn á hegðun annarra. „Einn sálfræðingur sagði mér að það væri jafn mikilvægt og að borða og að sofa. Ef þau svæði í heilanum sem sjá um félagsleg tengsl eru vanrækt í barnæsku þá getur verið erfitt að snúa þróuninni við. Við gætum verið að ala upp heila kynslóð sem hefur ekki burði eða getu til að eiga eðlileg félagsleg samskipti eða hugmyndaflug í að skemmta sér og njóta vináttu hvors annars. Leikir barna hafa áhrif á frumkvæði þeirra, getu þeirra til að leysa úr vandamálum svo lengi mætti telja, “ segir hún og bætir við líkamlegi þátturinn sé ekki síður mikilvægur.
Sue bendir á að það sé ekki að ástæðulausu sem bandarísku barnalæknasamtökin hafa mælt með því að börn undir tveggja ára aldri fái aldrei aðgang að spjaldtölvu, snjallsíma eða hefðbundnum tölvuskjá. Börn tveggja ára og eldri fái ekki að vera lengur en tvo tíma í tölvum. „Þetta er ekki bara vegna þess að sýnt hefur verið fram á tengsl milli áhorfstíma og athyglisraskana heldur líka vegna þess að of mikið áhorf hefur neikvæð áhrif á svo marga aðra andlega og líkamlega þætti.“
Sue endar grein sína á þeim orðum að tölvur geti verið til margra hluta nytsamlegir. Þau rök að börnin þurfi að kynnast tækninni því þannig sé þróunin haldi ekki vatni. Það sé hreinlega engin þörf á því að láta lítil og jafnvel ómálga börn hafa tölvur. „Nútímatækni þróast á ógnarhraða og hver sú tækni sem börn kynnast verður að öllum líkindum orðin úrelt þegar þau ná fullorðinsaldri. En sjálfstraust, skapandi hugsun og hæfileikar til jákvæðra samskipta munu gagnast þeim það sem eftir er.“
Birtist fyrst í DV.
