Alþingi er komið í sumarfrí og Anna Kolbrún Árnadóttir, áttundi þingmaður Norðausturkjördæmis, komin norður á Akureyri í faðm fjölskyldunnar. Fyrsti veturinn er búinn hjá þingmanni sem ekki fór mikið fyrir í ræðupúltinu en var þeim mun duglegri í nefndarstörfum. Anna Kolbrún situr bæði í velferðarnefnd og allsherjar- og menntamálanefnd. Þetta eru málin sem hún brennur einna helst fyrir enda er hún menntaður leikskólakennari og hefur einnig starfað sem sjúkraliði og þroskaþjálfi.
„Þetta er búið að vera mjög kaotískt,“ segir Anna Kolbrún og hlær. „Að lenda þarna inni, ég var svo mikill kjáni að ég var ekkert endilega búin að reikna með þessu þó að ég vildi auðvitað að okkur gengi vel. Atburðarásin var mjög hröð fyrir kosningarnar og ég var á miklum þeytingi út um allt. Síðan kom þessi niðurstaða og ég þurfti að horfa framan í heiminn.“
Hvernig var að koma þarna inn?
„Þingið er mjög merkilegt fyrirbæri og það kom mér á óvart hvað þetta er brjáluð vinna. Ég er í tveimur stórum nefndum með mikilvæga málaflokka þar undir og þarf að setja mig inn í öll mál. Við sitjum nefndarfundi fyrir hádegi og síðan er það þingið eftir hádegi nema á föstudögum en þeir eru teknir frá undir önnur fundahöld.“
Þannig að það er ekki rétt að þið fáið löng frí og litla viðveruskyldu?
„Ég myndi ekki geta þetta ef við fengjum ekki sumarfrí. En við erum ekkert í eiginlegu fríi allan þennan tíma. Nú gefst tími til að fara yfir alls konar mál sem ég er búin að skipuleggja í hólfum í tölvunni. Í hvert skipti sem ég fer norður ferðast ég um þetta stóra kjördæmi, sem er skemmtilegasti hluti starfsins, en þá situr samt fjölskyldan á hakanum.“
Líkt og margir nýkjörnir landsbyggðarþingmenn dvelur Anna Kolbrún ein í borginni á meðan þingið er að störfum en fjölskyldan býr ennþá í heimabæ þeirra, Akureyri.
Anna Kolbrún kom inn í þingstörfin eftir mjög erfiðan kafla í sínu lífi en hún hefur barist við illvígt og sjaldgæft krabbamein undanfarin sjö ár. Þann 1. apríl árið 2011 lét hún skoða sig á spítala vegna verkja í öndunarfærum og hélt að hún væri með lungnabólgu.
„Þá greindist ég með brjóstakrabbamein sem var þannig staðsett að ég gat ekki farið í aðgerð og auk þess hafði það dreift sér, bæði í lungun og eitla. Nítján dögum síðar var ég komin í lyfjameðferð.“
Hvernig varð þér við að fá þessar fréttir?
„Það var rosalegt áfall og ég var einmitt að ferma dóttur mína daginn áður en ég hóf lyfjameðferðina. En svona áfall kemur ekki endilega fram í sálarlífinu strax heldur koma hin andlegu eftirköst oft fram löngu seinna. Ég er enn þá í lyfjameðferð, fór síðast í fyrradag, og er því búin að vera að kljást við þetta í sjö ár.“
Anna Kolbrún er á svokölluðum líftæknilyfjum sem hafa ekki jafn erfiðar aukaverkanir og lyfin sem hún hefur áður verið á. Í fyrri lyfjameðferðum hefur hún orðið svo veikburða að hún gat varla stigið fram úr rúminu og í þessari löngu baráttu hefur hún veikst mjög alvarlega í tvö skipti. Í annað skiptið var kominn vökvi í kringum hjartað og hún þurfti að fara til Reykjavíkur í aðgerð. Í hitt skiptið fékk hún miklar bólgur í kringum raddböndin og missti raddstyrkinn. Anna Kolbrún er hreinskilin og einlæg kjarnakona og hún er furðu brött þegar hún lýsir þessu.
„Ég fór í aðgerð til að láta laga hálsinn varanlega. Það er mjög skemmtilegt að segja frá því að ég er með Goretex í hálsinum. Það var sett til að fylla upp í því að annað raddbandið er alveg lamað, annað hvort vegna taugaskemmdar eða æxlis. Þessar bólgur hafa verið að hjaðna núna en áhyggjur mínar í ræðustól eru þær hvort að fólk sjái að það lekur hor eða eitthvað þannig, af því að maður er alltaf með slímhimnurnar í klessu, það eru alls kyns furðulegar aukaverkanir af þessu. Sumir missa hárið en það er alls ekki versta aukaverkunin þegar upp er staðið.“
Varstu hrædd?
„Ég var skíthrædd,“ segir Anna Kolbrún án þess að hika. „Alveg ofboðslega hrædd í nokkur skipti. Læknarnir vissu lítið um þetta þar sem það er sjaldgæft að fólk fái þessa tilteknu tegund af krabbameini, sem kallast HER-2, svona ungt. Þetta er prótín krabbamein en ekki hormóna eins og langflestar konur með brjóstakrabbamein fá. En á móti er ég heppin að þessi líftæknilyf séu til.“
Hefur þetta haft andleg áhrif á þig?
„Já, þetta hefur áhrif á sálarlífið. Maður fer í gegnum eiginlegt sorgarferli, afneitun, reiði og allan þann pakka. Síðan kemur að þessari hugsun um að deyja. Verri er samt hugsunin um það hvernig maður sé þegar maður er að deyja. Alls konar hugsanir fara í gegnum kollinn og það er nauðsynlegt að leyfa góðum hugsunum að fá að fljóta með. Verst eru þau áhrif sem þetta hefur á fjölskylduna en ég reyni að vera sterk.“
Hvernig ertu í dag?
„Ég er mjög góð í dag og finn ekki neitt. Ég fer reglulega í myndatökur og er búin að panta slíka eftir þrjár vikur. Ég og læknirinn minn fylgjumst vel með þessu saman og hann veit að ég get greint hvort einhverjar bólgur eða annað sé í gangi. Ég þarf að hlusta á líkamann og vera meðvituð um að vera virk. Fara á fætur, fara í bað, vera að gera eitthvað.“
Anna Kolbrún segir að hún hafi hugsað um það hvort hún ætti að taka sæti á lista Miðflokksins í ljósi veikinda sinna og hvort hún ætti að vera svona ofarlega.
„Hvað ef ég veikist eftir viku, eða mánuð? En þá var mér sagt að varamaðurinn yrði alltaf til staðar ef ég þyrfti frá að víkja. Ég tek daginn eins og hann er og verkefnið eins og það er.“
Anna Kolbrún er fædd árið 1970 og að mestu alin upp á Akureyri, eitt þriggja barna hjónanna Árna Friðrikssonar og Gerðar Jónsdóttur sem ráku verkfræðistofuna Raftákn þar í bæ og með útibúi í Reykjavík. Síðan þá hefur hún búið á Akureyri ef undan eru skilin sex ár sem hún var í námi í Danmörku. Hún segir að æskuheimilið sitt hafi verið ákaflega gott og hún sjálfsagt ágætur krakki, þó hún hafi tekið út sína unglingaveiki eins og svo margir.
Var þetta Framsóknarheimili?
„Nei. Pabbi var í Framsóknarflokknum en mamma var lengi vel í Sjálfstæðisflokknum, en hann var virkari á sínum tíma. Það var ekki mikið rætt um stjórnmál í minni æsku og heimilið var alls ekki pólitískt. En mamma fór síðar, árið 2002, í bæjarpólitíkina fyrir Framsóknarflokkinn og var kjörinn fulltrúi.“
Móðir Önnu, Gerður, skildi hins vegar við Framsóknarflokkinn líkt og dóttir hennar í fyrra og sat í heiðurssæti fyrir Miðflokkinn í nýliðnum bæjarstjórnarkosningum á Akureyri.
Sást þú fyrir þér að taka þátt í stjórnmálum?
„Ég var skráð í flokkinn, aðallega vegna mömmu, en fór ekki að taka virkan þátt fyrr en um það leyti sem flokkurinn var að verða borgaralegur og Sigmundur Davíð varð formaður árið 2009. Þá var farið að taka til í lögum og skipulagi flokksins og ég var mjög virk í því starfi.“
Fram að stjórnmálaþátttökunni starfaði Anna Kolbrún víðs vegar í mennta- og heilbrigðiskerfinu. Hún tók sjúkraliðaprófið í Verkmenntaskólanum á Akureyri en var á þeim tíma nokkuð stefnulaus og óákveðin um framtíðina. Hún flutti til Óðinsvéa í Danmörku og starfaði þar sem sjúkraliði og lærði þá leikskólakennarafræði og þroskaþjálfun, mikið til vegna þess að hún vildi komast út úr vaktafyrirkomulaginu sem fylgir sjúkraliðastarfinu og öðrum heilbrigðisstéttum.
Í Danmörku starfaði hún á vernduðum vinnustöðum og með fötluðum börnum en flutti síðan aftur heim til Akureyrar og fór að vinna sem þroskaþjálfi í endurhæfingarstöðinni við Skógarlund og síðar Síðuskóla þar sem hún starfaði með einhverfum börnum.
Af hverju valdir þú þennan farveg?
„Það er engin persónuleg tenging þar á bak við. Ég held að það sé þessi jöfnuður, sú hugmyndafræði að allir fái sömu tækifæri í lífinu. Skóli án aðgreiningar, jöfnuður á milli höfuðborgar og landsbyggðar, á milli kynjanna, það er sama hugsunin á bak við alla þessa hluti. Ég er líka mjög mikil félagsvera og vil láta gott af mér leiða, bæði í starfi og félagsstarfi. Auk stjórnmálanna hef ég verið virk í Lions hreyfingunni.“
Þú ert búin að vinna lengi í velferðarkerfinu. Hvernig virkar það fyrir almenning?
„Fyrsta hindrunin kemur þegar börn verða sex ára, því að kerfið virðist virka vel fyrir leikskólaaldurinn. En þegar börnin koma inn í grunnskólana byrjar oft eitthvað bras og það er margt sem spilar þar inn í. Ég veit að allir eru að gera sitt besta en þetta snýr að miklu leyti að samspilinu á milli sveitarfélaga og ríkisins. Það er sífelldur barningur þar á milli og yfirleitt snýst hann um peninga.“
Er hægt að leysa vandamál grunnskólanna með auknu fjármagni?
„Auðvitað snýst þetta að einhverju leyti um peninga en það er ekki nóg. Mér finnst vanta faglegan stuðning við kennarana í grunnskólunum. Þegar við erum að láta skólana undirbúa börnin fyrir samfélagið eiga þeir sjálfir að endurspegla það. Okkur vantar fulltrúa fleiri stétta inn í skólana og ekki endilega umönnunarstéttir, eins og þroskaþjálfa eða iðjuþjálfa, heldur allt eins tæknifólk þar sem við erum jú á leiðinni inn í tæknibyltingu. Kannski er ég brött að segja það en skólarnir eiga að vera menntastofnanir en í dag eru þeir orðnir að uppeldisstofnunum. Kennararnir kunna allir að föndra úr rusli af því að það kostar engan pening en mér finnst kominn tími til að setja smiði inn í skólana. Krakkar geta lært stærðfræði með því að smíða kofa, eða með því að búa til mat. Við hugsum alltaf í kössum og mér finnst að við mættum fá aðra nálgun á menntun. Varðandi framhaldsskólana, þá held ég að það sé ekki einu sinni til námskrá fyrir verknámið. Allt miðar að bóknámi en það er engin stefna varðandi annað.“
Anna Kolbrún er mikill jafnréttissinni og hefur gegnt trúnaðarstörfum á því sviði. Í Framsóknarflokknum var hún bæði jafnréttisfulltrúi og formaður Landssambands Framsóknarkvenna. Hún hefur verið formaður Jafnréttissjóðs síðan 2016 og á árunum 2013 til 2016 var hún skipaður formaður aðgerðahóps stjórnvalda og aðila vinnumarkaðsins um launajafnrétti á milli kynjanna.
„Við vorum að úthluta úr Jafnréttissjóði í gær og við höfum verið að reyna að láta hann ganga yfir landið allt svo hann endi ekki eins og fálkaorðan, alltaf í 101 Reykjavík,“ segir Anna Kolbrún og brosir.
Ertu femínisti?
„Ef femínisti er jafnréttissinni og ég held að hann sé það, þannig að já ég er femínisti. En ég er líka jafnréttissinni í þessu víða samhengi, ekki aðeins kynjajafnrétti því það er aðeins hluti af þessu öllu saman. Þarna undir er jafnrétti milli aldurshópa, jafnrétti fatlaðra og fleira. Ég held að við séum öll fylgjandi jafnrétti og enginn sé í raun og veru á móti því. En við þurfum að læra að hugsa um þessa hluti, það er svolítil æfing eða þjálfun.“
Í sjö manna þingflokki Miðflokksins er Anna Kolbrún eina konan en hún segir samstöðuna í þingflokknum hafa verið ákaflega gefandi á liðnum vetri.
„Við erum mjög ólík og ég finn að strákarnir kunna svolítið að setja sig saman en þeir eru samt ekki allir á móti mér. En af því að ég er eina konan í flokknum verð ég að vera varamaður í öllum nefndum og ráðum sem ég er ekki í af því að það þarf alltaf að tilnefna bæði karl og konu.“
Anna Kolbrún telur samfélagið allt stefna í rétta átt þegar kemur að jafnréttismálum en þó sé margt sem ennþá er óunnið. Þegar hún er spurð hvar vanti mest upp á nefnir hún þann hóp sem mikið hefur verið í umræðunni undanfarin ár.
„Það eru fordómar gegn geðsjúkum í samfélaginu og aðstæður þeirra til að taka þátt í atvinnulífinu eru erfiðar. Þó að við séum með vinnumarkað sem hefur hlutfallslega mikið af hlutastörfum þá er það ekki nóg því að við þurfum að mæta fólki þar sem það er. Til dæmis þunglyndir sem geta dottið út í ákveðinn tíma. Einnig er ég ekki hrifin af því að það séu til sérstakir verndaðir vinnustaðir. Hið opinbera á að vinna betur með fyrirtækjum til að koma því fólki víðar að.“
Nú hefur lengi verið talað um málefni geðsjúkra og allir virðast sammála um að aðgerða sé þörf. Af hverju lagast þessi mál ekkert?
„Það er svo sorglegt að upplifa það að sjá þingsályktun eftir þingsályktun um aukna sálfræðiþjónustu í framhaldsskólum, háskólum og á fleiri stöðum en einfalda lausnin er að breyta reglugerðum og setja þetta undir hatt Sjúkratrygginga Íslands,“ segir hún ákveðin.
„Ég hef verið að beita mér fyrir þessu og ekki aðeins eftir að ég kom inn á þing. Áður átti ég til dæmis samtal við Kristján Þór Júlíusson, þáverandi heilbrigðisráðherra, um þetta. Það vita allir að það er auðvelt að auka aðgengi fólks að sálfræðingum. En sumum finnst þetta kosta of mikið og geðsjúkir eru því alltaf látnir mæta afgangi, meira að segja í þessum blessaða nýja spítala við Hringbraut. Þeir eiga að vera áfram í gömlu húsunum sem eru hugsanlega ónýt.“
Sigurður Ingi Jóhannsson sigraði Sigmund Davíð í formannsslag Framsóknarflokksins á flokksþingi 2. október árið 2016 og í næstum því ár ríkti ógnarjafnvægi innan flokksins. Þegar boðað var til kosninga í október síðastliðnum og bæði Sigmundur Davíð og helsti bandamaður hans, Gunnar Bragi Sveinsson, fengu mótframboð í forvali, var ákveðið að kljúfa flokkinn og stofna nýjan, sem varð Miðflokkurinn. Anna Kolbrún var einn af stofnmeðlimum hans.
Hvernig var stemmningin í Framsóknarflokknum fyrir skilnaðinn?
„Hún var ekki góð og það var mikil tortryggni. Ef ég var í hópastarfi einhvers staðar kom oft einhver frá skrifstofunni og passaði upp á hvað væri sagt og gert, og hvernig. Flokkurinn var ekki í lagi og það var eins og það væri verið að passa upp á einhverja gullkálfa.“
Undanfari Miðflokksins var Framfarafélagið sem Sigmundur stofnaði í maí árið 2017 og Anna Kolbrún var með í því. Samkvæmt henni var ekki ljóst þá að stofnaður yrði stjórnmálaflokkur út frá því.
Var erfitt að skilja við Framsóknarflokkinn?
„Já og það kom mér á óvart hversu erfitt það var og mér finnst ennþá leitt hvernig fór. Þetta var eins og erfiður skilnaður og viðbrögðin eftir því. Þeir sem sátu eftir vildu helst ekki tala við okkur sem fórum yfir í Miðflokkinn og gjáin dýpkaði.“
Misstir þú vini?
„Já, ég missti vini. En það er ekki endilega þeirra sök, ég valdi að fara. Í stað þess að fara í rifrildi, rökræður og leiðindi þá skildi ég þetta bara eftir og hélt áfram minn veg.“
Það berast fregnir af hita milli Framsóknarmanna og Miðflokksmanna í þinginu. Hvernig upplifir þú þetta?
„Það eru hörð orðaskipti milli manna í þingsalnum, til dæmis varðandi spítalamálið og húsnæðisliðinn í verðtryggingunni. Utan þingsals halda stjórnarliðarnir mikið saman og eru ekki mikið að tala við okkur.“
Miðflokkurinn hefur nú unnið tvo góða sigra á stuttum tíma og er kominn með öflugan þingflokk og marga sveitarstjórnarfulltrúa út um allt land. Engu að síðu komst flokkurinn aðeins í meirihluta á einum stað, í Árborg.
Er fólk hrætt við að vinna með ykkur?
„Það getur verið. Kannski af því að við hvikum ekki frá prinsippunum en við vorum líka með glænýja oddvita á mörgum stöðum og þeir eru ekki endilega búnir að læra á hvernig allt virkar. En það er ekkert endilega slæmt að vera í minnihluta því að röddin er komin inn. Miðflokkurinn er að ná því að verða settlegur flokkur. Við erum að koma deildum á víðs vegar um landið og uppbyggingin mun halda áfram í haust þegar við komum saman. Mér finnst mikilvægt að þetta fái að taka þann tíma sem þarf, okkur liggur ekki neitt á. Við höfum náð mjög miklum árangri nú þegar.“
Hvaða málum munt þú helst berjast fyrir?
„Nú er ég helst að berjast fyrir aðgengi að heilbrigðisþjónustu, númer 1, 2 og 3. Jafnréttismálin og menntamálin skipta mig einnig miklu máli en þau eru snúnari vegna samspils milli ríkis og sveitarfélaga,“ segir Anna Kolbrún sem fer keik inn í sumarið.
