Andri Már lét lífið í fallhlífarstökki í Flórída árið 2013 – Einsdæmi innan fallhlífarstökksheimsins – „Hann var alltaf brosandi og hann var svo góður“
Hinn 15. mars fyrir þremur árum stóð Andri Már Þórðarson í anddyrinu á heimili Öldu Kolbrúnar Haraldsdóttur, móður sinnar, reiðubúinn að kveðja hana. Hann var á leið í draumaferðina til Flórída á fallhlífarstökksnámskeið. Henni stóð alltaf stuggur af þessu áhugamáli sonarins en Andri róaði móður sína og kvaddi hughreystandi með þessum orðum: „Þetta er allt í lagi, mamma, varafallhlífin bjargar mér alltaf.“
Þremur vikum síðar sá Alda hann aftur – í kistu í Fossvogskapellu. Í einni af hinum fjölmörgu minningargreinum sem skrifaðar voru um Andra stóð að hann hefði „stokkið inn í eilífðina“.
Vorið 2013 bárust fregnir af hörmulegu banaslysi tveggja íslenskra fallhlífarstökkvara í Bandaríkjunum. Þetta voru þeir Andri Már Þórðarson, 25 ára gamall nemandi í fallhlífarstökki og Örvar Arnarson, 41 árs, einn reyndasti fallhlífarstökkskennari landsins. Fregnirnar vöktu mikinn óhug og þá ekki síst innan alþjóðlega fallhlífarstökksheimsins, enda einsdæmi að tveir einstaklingar látist báðir í sama stökki.
Það fyrsta sem blasir við þegar komið er inn á heimili Öldu í dag er innrömmuð ljósmynd af Andra á veggnum. Hún var tekin einungis nokkrum dögum áður en hann hélt til Flórída í ferðina örlagaríku. Á myndinni má sjá hann skælbrosandi, nýkominn úr keilu með vinum sínum.
Þegar minningargreinar um Andra eru skoðaðar má lesa orðin „með hjarta úr gulli“ oftar en einu sinni. Augljóst er að hann var sannkallaður gleðigjafi: hrókur alls fagnaðar hvert sem hann kom. Hjálpfús, góðhjartaður, traustur og ávallt til staðar. „Bros. Alltaf varstu brosandi. Hreint bros og hreint hjarta var svo sannarlega auðkennið þitt. Allir sem kynntust þér segja það sama: „hann var alltaf brosandi og hann var svo góður,“ segir í einni greininni.
Að sögn Öldu var sjaldnast lognmolla í kringum Andra. „Það var alltaf einhver fíflagangur og sprell í kringum hann. Hann var með sérstakan hlátur sem smitaði út frá sér. Það kom oft fyrir að hann var í bíó og hló svo hátt að allur salurinn hló með honum, jafnvel þó svo að myndin sjálf væri hundleiðinleg!“
Andri átti fimm hálfsystkini og var í miðjunni. Faðir hans er búsettur í Danmörku. Að sögn Öldu var Andri límið sem hélt hópnum saman. „Andri var vel gefinn en hann var greindur með ofvirkni sem barn og hið hefðbundna skólakerfi hentaði honum ekki vel,“ segir hún og bætir við að brugðið hafi verið á það ráð á sínum tíma að senda Andra í fóstur norður í Fljótum í Skagafirði þegar hann var 12 ára gamall. Þar gekk honum vel í skóla enda fékk hann hálfgerða einkakennslu. Þegar hann var 16 ára kom hann aftur til Reykjavíkur en ávallt hélt hann góðu sambandi við fjölskyldu og æskuvini fyrir sunnan. Vinahópurinn var stór og þar átti Andri yfirleitt frumkvæðið að skemmtunum.
„Ég var alltaf langmest hrædd um Andra. Hann var eina barnið mitt sem ég var hrædd um“
Samband þeirra mæðgina var gott. „Við höfðum svipaðan húmor, ég og Andri, húmorinn og sprellið í kringum hann hefur hjálpað mér að takast á við missinn. Hann átti þó oft sínar erfiðu stundir en aldrei heyrðist hann kvarta. Honum var annt um að koma vanlíðan sinni ekki yfir á aðra. Hann barmaði sér aldrei.“
Ég var alltaf langmest hrædd um Andra,“ segir Alda síðan. „Hann var eina barnið mitt sem ég var hrædd um.“
Haustið 2012 uppgötvaði Andri nýtt áhugamál, fallhlífarstökk. Alda veit ekkert hvaðan sú hugdetta kom en frá og með fyrstu mínútu var Andri heltekinn af sportinu. Móðir hans var ekki jafn hrifin af þessu uppátæki. „Enda er varla hægt að finna lofthræddari manneskju en mig!“ segir hún glettilega en dæsir eitt augnablik. „Ég hef aldrei skilið þetta sport og ég mun aldrei skilja það. En Andri varð strax heltekinn og eftir að hann hafði prófað þetta þá kom ekkert annað til greina en að læra fallhlífarstökk. Eins og við var að búast þá sökkti hann sér í þetta.“
Í einni af minningargreinum Andra minnist frænka hans þess að hafa spurt hann hvernig í ósköpunum hann þyrði að fara í fallhlífarstökk. Ekki stóð á svari hans: „Þetta er bara svo æðislegt. Ég myndi ekki vilja það ef að ég þyrði þess ekki.“
Þegar Andri frétti af því að til stæði að fara í árlega kennslu og æfingaferð til Flórída var hann ekki lengi að skrá sig. Hann hafði fram að því verið örlítið villuráfandi í lífinu og átt erfitt með að finna fótfestu. En um sama leyti og hann hélt út til Bandaríkjanna var hann loksins byrjaður að blómstra, að sögn Öldu.
„Hann var í námi í Fjölbrautaskólanum í Breiðholti og hafði ákveðið að verða smiður. Hann var með stóra drauma og ætlaði að gera hitt og þetta, hann ætlaði að verða fallhlífarstökkvari og svo ætlaði hann að eiga konu, börn og hús.“
Alda hafði á afar stuttum tíma misst föður, stjúpföður, móður og bróður. „Þetta var svo óraunverulegt og gerðist allt svo hratt. Skyndilega fór ég að missa alla í kringum mig og ég var gjörsamlega búin á því andlega. Ég man að ég hugsaði að það eina sem ég ætti eftir væri að missa barn og ég gat ekki ímyndað hvernig ég myndi geta tekist á við það.“
„Hann var með stóra drauma og ætlaði að gera hitt og þetta“
Andri gat ekki hugsað sér annað en að kveðja mömmu sína og faðma áður en hann héldi til Flórída. Hann vissi að henni var ekki vel við þetta ferðalag, enda sagði hún honum það. „Ég vildi ekki að hann færi. Ég ímyndaði mér allt sem hugsanlega gæti farið úrskeiðis. Hvað ef þetta eða hitt myndi gerast? Hvað ef fallhlífin myndi ekki opnast? Eins og svo oft áður þá sagði hann við mig að varafallhlífin myndi alltaf bjarga honum. Varafallhlífin myndi aldrei klikka. Það var það síðasta sem hann sagði við mig,“ rifjar Alda upp og það er ekki laust við titring í röddinni.
Hraðspólum að 23. mars 2013, daginn fyrir pálmasunnudag. Klukkan er rúmlega tíu að staðartíma í borginni Zephyrhills í Flórída. 21 manns hópur á vegum fallhlífarstökksfélagsins Frjálst fall stígur um borð í flugvél, þar á meðal Andri og Örvar Arnarson fallhlífarstökkskennari. Í rúmlega 13.500 feta hæð stekkur Andri út úr flugvélinni. Þetta er hans sjöunda stökk frá því hann hóf að æfa íþróttina.
Rúmlega hálftíma áður skrifar Andri kveðju á Facebook til vinar síns sem á von á barni 11. apríl en drengurinn hefur ákveðið að koma í heiminn þennan sama dag. Andri ritar að hann bíði eftir að koma heim og knúsa litla strákinn, sem síðar meir fær nafnið Tristan Andri.
Í um 900 metra hæð ætlar Andri að opna aðalfallhlífina en það tekst ekki. Myndbandsupptaka úr hjálmi Örvars sýnir hann stökkva út úr flugvélinni á eftir Andra og reyna í örvæntingu að opna fallhlíf hans. Þeir falla niður á hraða sem nemur rúmlega 200 kílómetrum á sekúndu. Björgunartilraunir Örvars standa svo lengi yfir að hann sinnir því aldrei að reyna að opna sína eigin fallhlíf.
Tvímenningarnir halda áfram að hrapa á ógnarhraða. Sérstök tölva sér um að ræsa varafallhlíf í ákveðinni hæð frá jörðu. Varafallhlífarnar opnast hjá bæði Andra og Örvari. Það er of seint.
Um svipað leyti er klukkan í kringum tvö eftir hádegi á Íslandi og Alda er að gæta lítils drengs sem heitir Andri Már. Hún fer með hann í afmæli í Skautahöllinni og kveður hann. „Þegar ég kem út þyrmir skyndilega yfir mig og ég fer að hágráta. Ég sest upp í bíl og keyri beint heim, fer upp í rúm og ligg þar fram eftir degi. Ég fæ síðan einhverja óstjórnlega þörf fyrir að slökkva öll ljós og kveikja á kertum. Á mínútunni hálfníu kveiki ég á kerti,“ segir hún.
„Þarna veit ég um leið að hann er dáinn“
Tuttugu mínútur yfir tíu um kvöldið birtast lögreglumenn í fullum skrúða á útidyratröppunum. Ekkert hefur spurst til Andra né Örvars kennara hans síðustu áttu klukkutímana.
„Þarna veit ég um leið að hann er dáinn. „Nei nei, það er verið að leita honum,“ segja þeir. En ég veit að hann var farinn,“ rifjar Alda upp – með miklum erfiðleikum.
Alda hringir örvingluð í systkini Andra sem mæta heim til hennar eitt af öðru og lítið annað er hægt að gera en að bíða eftir fréttum. Birgir, eldri bróðir Andra, sest við tölvuna og byrjar að „gúgla“ fréttir af atvikinu á bandarískum miðlum. Þau hugsa með sér að kannski sé Andri fastur uppi í tré eða hafi ekki lent á áætluðum stað.
Skyndilega blasir við fyrirsögn á ensku sem fær blóðið til að frjósa: Tveir fallhlífarstökkvarar hafi fundist látnir í skóglendi á svæðinu, skammt frá flugvellinum. Á dánarvottorði Andra, sem Alda fær í hendurnar nokkrum vikum síðar, er skráður dánartími 20.30 um kvöldið.
Skömmu eftir miðnætti birtist lögreglan aftur á útidyratröppunum en í þetta sinn er prestur með í för.
Hún minnist þess að hafa orðið fyrir yfirnáttúrulegri reynslu seinna þessa nótt eftir að hafa lagst til svefns. „Það var einhver sem lagði höndina á mig þangað til ég sofnaði.“
Á meðan landsmenn snæddu páskasteikina beið Alda ásamt öðrum aðstandendum Andra eftir fregnum af rannsókn lögreglunnar í Flórída auk þess sem koma þurfti kistu Andra til landsins. Hún segir að ekki hafi verið um annað að ræða en setja sig á einhvers konar sjálfstýringu til að komast í gegnum þessa erfiðu tíma. Vinir og ættingjar hringdu, komu og fóru og allir voru í losti.
Alda talar af reynslu þegar hún segir að þegar að dauðsfall verður erlendis, fjarri aðstandendum, þá geri það skelfilega stöðu enn verri. Ofan á áfallið og sorgina bætist við nístandi óvissa. „Við gátum ekki fengið að sjá hann strax og það var hrikalegt að vita ekki neitt um framhaldið og hvað hlutirnir ættu eftir að taka langan tíma. Það var engin áfallahjálp í boði og það er erfitt að þurfa að bera sig eftir öllu sjálfur hvað það varðar, verandi í algjöru losti.“
Síðar meir endaði ég á því að leita til Félagsmálastofnunar því ég var orðin hrædd um að ég myndi hreinlega enda inni á geðdeild. Mér tókst loks að fá viðtöl hjá sálfræðingi, þar sem ég fékk að tala út í eitt,“ segir hún og bætir síðan við að ofan á allt saman hafi bæst við mikil fjárútlát við að koma kistu Andra til landsins.
„Til þess að fá kistuna heim þurftum við að borga útfararstofu úti í Bandaríkjunum sem sá um að undirbúa allt varðandi flutninginn. Sá kostnaður hljóp á hundruðum þúsunda. Með kostnaðinum sem bættist við útförina hér heima greiddum við rúmlega eina og hálfa milljón íslenskra króna,“ segir hún en í kjölfar harmleiksins setti fjölskylda Örvars Arnarsonar á fót minningarsjóð sem veitir aðstandendum sem missa ástvin í útlöndum fjárhagslegan stuðning hvað varðar flutning hingað til lands.
Alda vill meina að Andri hafi sjálfur séð um að velja prestinn fyrir útförina í Fella- og Hólakirkju. Upphaflega var séra Örn Bárður Jónsson fenginn til verksins. „Síðan kemur í ljós að hann var upptekinn á þessum tíma. Þá fengum við séra Gísla Jónasson sem reyndist laus en svo veiktist hann heiftarlega daginn sem kista Andra kom til landsins og gat því ekki komið í bænastundina sem var haldin. Þá blasti við að fá séra Svavar Stefánsson, prest í Fella- og Hólakirkju, til að sjá um útförina og það reyndist mjög auðsótt. Ég er viss um að Andri hafi eitthvað með þetta að gera.“
„Helmingurinn af andlitinu var svo illa brotinn að hann var óþekkjanlegur“
Það var ekki auðvelt að opna lokið á kistu Andra. Það sára augnablik rifjar Alda upp með miklum herkjum. „Ég vissi að hann var meiddur en ég vissi ekki hversu illa slasaður hann var,“ segir hún og tekur örstutt hlé á máli sínu. „Helmingurinn af andlitinu var svo illa brotinn að hann var óþekkjanlegur.“
Það var falleg stund þegar Andri var jarðsunginn þann 11. apríl. Stutt var í að Andri hefði fagnað tuttugasta og sjötta afmælisdeginum. Eins og við var að búast var kirkjan þéttsetin. Bubbi Morthens söng Kveðju.
„Andra, sem við kveðjum í dag, auðnaðist ekki að eiga langt líf, því miður. Hörmulegt slys þar sem hann lést á erlendri grund við annan mann kom yfir okkur öll sem reiðarslag, högg sem svo sannarlega svíður undan,“ var meðal þess sem séra Svavar Stefánsson las upp. Tilviljun réði því að jarðarförin fór fram sama dag og Tristan Andri, sonur vinar hans, hefði átt að koma í heiminn.
Alda segir viss atriði í kringum fráfall Andra sitja í sér. Vitanlega myndi hún aldrei hvetja neinn af fyrra bragði til að stunda slíkt áhættusport. „Ég var svo ótrúlega reið og sár þegar mér var tjáð að varafallhlífin hefði ekki opnast og hugsaði bara af hverju í ósköpunum þessi varafallhlíf hefði þá verið þarna?“
Hún kveðst einnig setja spurningarmerki við það að nemendur í fallhlífarstökki fái að stökkva einir eftir einungis nokkur stökk þar sem þeir eru fastir við kennara. „Mér finnst þetta persónulega of fljótt. Þetta er náttúrlega val hvers og eins en mér finnst að fólk ætti ekki að fá að stökkva eitt svona snemma. Ég hef ótal sinnum fengið að heyra þá afsökun að það séu fleiri sem deyja í bílslysum heldur í fallhlífarstökki en það má ekki gleyma að í fallhlífarstökki eru svo miklu fleiri hlutir sem þarf að huga að. Það eru miklu fleiri hlutir sem maður þarf að vera meðvitaður um.“
Örvar er svo sannarlega hetja fyrir að hafa stokkið á eftir Andra og ég veit að hann reyndi allt sem hann gat til að bjarga honum. Það hefðu ekki allir gert það. Og mér skilst á þeim sem þekktu Örvar að hann hafi verið þannig gerður; öðlingsmaður og falleg sál og líklega hefði hann aldrei verið sáttur ef hann hefði ekki stokkið út á eftir honum,“ heldur Alda áfram.
Andri hefði orðið 29 ára þann 16.apríl. Tvo daga á ári koma Alda og börn hennar öll saman: á dánardegi Andra 23. mars og svo aftur á afmælisdeginum hans. Þá slást vinir hans einnig í hópinn og stemningin er góð – en tregablandin. Alda viðurkennir að suma daga brotni hún niður og allt virðist óyfirstíganlegt. En síðan inn á milli koma atvik þar sem að Andri virðist birtast henni í einni eða annarri mynd. „Einu sinni var ég á N1 og heyrði skyndilega hlátur sem var nákvæmlega eins og þessi sérkennilegi hlátur hans Andra. Þá kom svona tilfinning yfir mig eins og hann væri hér enn.“
„Margir trúa ekki á guð og líf eftir dauðann en ég finn Andra oft nálægt mér, ekki síst þegar ég er að tala um hann, og líka þegar ég er döpur og langt niðri. Þá finn ég að hann er greinilega til staðar fyrir mig. Þegar börn koma í heimsókn þá finn ég líka fyrir honum. Þetta er gríðarlega sterkt en um leið ólýsanleg tilfinning. Og hún lyftir mér upp.“
Fjölskylda Örvars Arnarsonar reyndist ekki tilbúin til þess að ræða um atburðinn við DV að stöddu en óskuðu eftir að koma því á framfæri að aðstandendur Minningarsjóðs Örvars Arnarsonar eru þakklátir öllum þeim sem hafa styrkt sjóðinn. Sömuleiðis eru þau þakklát öllum þeim sem hafa gefið vinninga í Minningarmót Örvars Arnarsonar sem haldið er ár hvert í Öndverðarnesi til styrktar sjóðnum.
Örvar Arnarson var fæddur í Reykjavík 20. nóvember 1972 en hann starfaði sem fallhlífarstökkskennari í fjölmörg ár og var einn af reynslumestu fallhlífarstökkvurum á Íslandi. Hann var kosinn Hetja ársins 2013 í kosningu sem fram fór á dv.is.
„Hann var hetja. Hann dó sem hetja,“ sagði William Lindsey, fulltrúi lögreglustjórans í Paco-sýslu í Flórída, á blaðamannafundi sem haldinn var í kjölfar harmleiksins.
„Ég hef sjálfur stokkið með fólki sem hefur stokkið 30 til 40 þúsund sinnum án þess að meiða sig. Þetta er eins og með allt annað, ef fólk fer varlega og fer eftir reglum þá er þetta hættulítil íþrótt,“ segir Hjörtur Blöndal hjá Fallhlífarstökksfélaginu Frjálsu falli en hann var staddur ásamt umræddum hópi í Flórída þegar harmleikurinn átti sér stað. Í samtali við blaðamann segir hann að fallhlífarstökksamfélagið hafi verið í lamasessi eftir atburðinn.
„Þetta var gríðarlegt reiðarslag. Þetta er einstakt að svona lagað gerist: Að tveir stökkvarar láti lífið á sama tíma, ég tala nú ekki um þegar um er að ræða jafn lítið samfélag og hér. Hópurinn hélt vel saman á þessum tíma og við studdum hvert annað. Það var mikil og góð samheldni.
Á heimasíðu Frjáls falls kemur fram að varafallhlíf sé álitin 99,99995 prósent örugg. Stjarnfræðilegar líkur eru á því að bæði aðalfallhlíf og varafallhlíf klikki eða bili en þó er alltaf örlítill möguleiki og því er talað um áhættusport. Hjörtur tekur fram að líkurnar á banaslysi í fallhlífarstökki séu „stjarnfræðilega“ litlar: „Það er talað um 0,00007 prósent líkur og tölfræðilega eru 60 prósent meiri líkur á bílslysi.“
Líkt og fyrr segir sér sérstök tölva um að ræsa varafallhlíf í ákveðinni hæð frá jörðu, það er að segja ef aðalfallhlíf opnast ekki af einhverjum ástæðum. Þegar slysið átti sér stað var miðað við að varafallhlíf opnaðist sjálfkrafa í 750 fetum. Í kjölfar atburðarins var þessum viðmiðum breytt og gert kleift að stilla fjarlægðina inn í búnaðinn, að sögn Hjartar. Viðmiðið er nú 2.150 fet að lágmarki þegar kemur að kennslufallhlífum nemenda og opnast því varafallhlíf þeirra fyrr en almennt gerist.
