Leikkonan Karla Sofía Gascón talar um feril sinn, mikilvægi þess að sýna trans fólk sem raunverulegt fólk í kvikmyndum, transfóbíu, einræði og hættuna á lýðræðislegri afturför sem Evrópa stendur frammi fyrir í viðtali við GayIceland. Viðtalið er á ensku en þýtt með leyfi GayIceland.

Hún gaf okkur Emilíu Pérez. Hollywood veitti henni þögn. Emilia Pérez er djarft söngleiksdrama um mexíkóskan eiturlyfjabarón sem leiðréttir kyn sitt og reynir að hefja nýtt líf. Á Óskarsverðlaunahátíðinni í ár hlaut myndin tíu tilnefningar – og Zoe Saldana hlaut besta leik í aukahlutverki.

En í þakkarræðu Saldana var ekkert minnst á Karla Sofíu Gascón – aðalleikkonuna en hlutverk Emilíu er sláandi hjarta sögunnar.

Gascón hafði þegar skráð sig í sögubækurnar og varð fyrsta opinbera trans leikkonan sem tilnefnd var sem besta leikkona á Óskarsverðlaunahátíðinni. Frammistaða hennar hafði sópað til sín nokkrum af virtustu verðlaunum í kvikmyndahúsum heimsins: besta leikkonan í Cannes, evrópsku kvikmyndaverðlaunin og frönsku Lumières-verðlaunin.

Samt skömmu eftir tilnefningu hennar komu gömul, móðgandi tíst aftur upp á netið. Gascón baðst afsökunar og sagði að orð hennar væru tekin úr samhengi – en skaðinn var skeður. Netflix dró sig til baka, Jacques Audiard leikstjóri Emilia Pérez fordæmdi ummælin opinberlega og Gascón var ekki hluti af bandarískri kynningu myndarinnar. Hún mætti á Óskarsverðlaunin – en ekki á rauða dregilinn, gaf engin viðtöl, var næstum ósýnileg.

Magdalena Lukasiak frá GayIceland ræðir við Gascón um ferilinn, mikilvægi þess að tákna trans fólk sem raunverulegt fólk, hvernig skaðlegar myndir geta kynt undir raunverulegri   transfælni og einfaldlega hvernig er að vera trans leikkona í kvikmyndaiðnaðinum.

„Það krefst mikillar þolinmæði,“ svarar Gascón. „Nánast öll hlutverk sem verða á vegi þínum tengjast kynhneigð á einhvern hátt. Það eru mjög fá handrit og þau eru næstum alltaf eins. Mér finnst líka eins og það sé einhvers konar hagnýting á þátttöku, þar til það hættir að vera arðbært.“

Hefur kerfisbundin transfælni haft áhrif á þig?

„Mikið. Á hverjum degi vakna ég við móðganir á samfélagsmiðlum og brosandi starandi fólk í raunveruleikanum. Mér finnst ég stöðugt dæmd og gagnrýnd.“

Telur þú að kynleiðréttingarferlið og að koma út hafi haft áhrif á möguleika þína til að þróa feril þinn?

„Ég sé ekki eftir því vegna þess að eftirsjá er gagnslaus. Það sem hryggir mig er að fólk sem er sannarlega ólíkt á enn mjög erfitt. Það eru mjög skýrar staðalmyndir sem eru stöðugt seldar til okkar vegna þess að þær halda uppi kerfi sem gefur mikið af peningum og krafti til fárra.

Það er aldrei gott fyrir nokkurt einræði ef fólk fer að hugsa fyrir sjálft sig – sama hvoru megin stjórnmálasviðsins.“

Af hverju heldurðu að það séu ennþá svona fáar trans söguhetjur í vinsælum kvikmyndum og sjónvarpsþáttum?

„Vegna þess að þær gætu valdið deilum hjá ákveðnum íhaldssömum áhorfendum. Vegna þess að ef þær eru ekki sýndar sem brandari eða sem jaðarsettar, þá eru þær ekki álitnar áhugaverðar fyrir ákveðna geira. Vegna þess að það eru lönd þar sem þú munt ekki geta selt myndina þína og þú tapar þeim markaði. Ofbeldi selst mjög vel – ást og kynhneigð hræða marga. Fólk gerir sér enn ekki grein fyrir því að trans fólk hefur alltaf verið hluti af mannkyninu og mun aldrei hverfa úr samfélaginu, sama hversu mikið einhver reynir. Við ættum að axla meiri ábyrgð — rétt eins og innlimun fólks af öðrum þjóðernisbakgrunni, sem verður æ algengara og eðlilegra.“

Kvikmyndaiðnaðurinn óttast enn raunverulegar breytingar og að samþætta trans leikkonur inn í meginstrauminn. Af hverju heldurðu að þetta gerist?

„Iðnaðurinn nærist af samfélaginu og samfélagið nærist á iðnaðinum. Þar til iðnaðurinn skilur þá ábyrgð sem hún ber gagnvart framtíð nýrra kynslóða – gagnvart einstaklingsfrelsi – og hættir að vera bara vél, verða engar raunverulegar breytingar.“

Á hvaða hátt kemur kerfisbundin transfóbía fram í kvikmyndaheiminum? Er það lúmskara, eða upplifir þú það beint?

„Venjulega hafa listamenn tilhneigingu til að hafa opnara hugarfar, vandamálið er að það eru færri og færri alvöru listamenn. Og þeir sem eru ekki listamenn þurfa ekki endilega að vera opnir. Svona transfóbía býr í raun meira í fólki sem er lengra frá listinni. Hins vegar finna trans konur meira fyrir henni en trans menn.“

Tekur þú eftir mun á því hvernig litið er á trans leikkonur og verk þeirra í Evrópu og Bandaríkjunum? Á hvorum þessara staða finnst þér þú vera meðtekin og hafa meiri möguleika á að efla feril þinn?

„Vandamálið er ekki meginlöndin eða ríkin – vandamálið er hver stjórnar þessum ríkjum. Fólk hefur tilhneigingu til að fara með straumnum og málið er að það byrjar að afrita hvert annað. Ef það sér að eitthvað virkar fyrir einhvern annan, þá samþykkja þeir það sjálfir. Að miða á minnihlutahópa sem geta varla varið sig virkar yfirleitt mjög vel. Evrópa er í nákvæmlega sömu hættu og hver annar staður – við erum ekki undanþegin afturför.“

Hefur þú tekið eftir mismun á því hvernig vinnu þinni hefur verið tekið á mismunandi stigum ferilsins? Varst þú meðhöndluð öðruvísi fyrir og eftir leiðréttinguna ?

„Frá því að ég lauk ferlinu hef ég fengið móðganir og hvers kyns hótanir bara fyrir að vera til. Ég hélt að ég myndi aldrei aftur geta starfað í mínu fagi. Svo fór ég að trúa hinu gagnstæða – og fólk sá til þess að ég fór aftur í upprunalega hugsun mína.

Satt að segja tel ég líka að það tengist mannlegri sjálfhverfu – fólk þolir ekki hugmyndina um að einhver sem „var ætlaður“ til að jaðarsetja gæti náð árangri, því ef það gerist brotnar keðja haturs og öfundar.“

Ég fæ á tilfinninguna að Hollywood og stærri kvikmyndaiðnaður reyni að stuðla að fjölbreytileika eingöngu á yfirborðinu, án raunverulegs stuðnings við trans listamenn. Heldurðu að þetta muni nokkurn tíma breytast?

„Ég vona að þú hafir rangt fyrir þér – og ef ekki, þá er vonin það síðasta sem við töpum.“

Hvaða skref ætti að gera til að raunverulega breyta stöðu trans leikkvenna í greininni?

„Byrjaðu að sjá þær sem leikkonur sem geta leikið hvaða persónu sem er.“

Hvernig eru trans konur sýndar í kvikmyndum?

„Á mjög einslitan hátt. Og þegar þær eru sýndar öðruvísi, mótmæla sumir vegna þess að þeir telja að fjölbreytileiki ætti líka að vera einslitur – og nákvæmlega eins og þeir ímynda sér hann.“

Hvernig hefur kvikmyndagerð áhrif á félagslega skynjun transkvenna?

„Ef við höldum áfram að sjá trans konur aðeins í jaðarsettum aðstæðum, munum við halda áfram að tengja trans konur við jaðarsetningu – og við munum ekki geta boðið þeim upp á raunverulega félagslega eðlilega stöðu. Það er vítahringur. Eins og ouroboros — snákurinn sem étur rófu sína.“