Ragnar Sigurðardóttir: Vetrargulrætur

Smásögur

Útgefandi: Mál og menning

254 bls.

Vetrargulrætur eftir Rögnu Sigurðardóttur er afskaplega ríkulegt og gefandi smásagnasafn á svo margan hátt. Sögurnar eru fimm talsins og allar langar. Tugablaðsíðna smásögur eru krefjandi form sem margir af fremstu smásagnahöfundum heims hafa spreytt sig á, til dæmis nóbelsverðlaunahöfundurinn Alice Munro. Það kemur ekki á óvart að Ragna hefur upplýst um dálæti sitt á Munro og nokkrum fleiri samtímameisturum formsins í viðtali; þó að ekki sé hægt að greina nein sérstök Munro-áhrif í sögum Rögnu er ýmislegt sameiginlegt, sálfræðileg dýpt, hæg atburðarás og ríkulegur söguþráður í fremur knöppu formi; og er ekki leiðum að líkjast.

Fyrsta sagan er grípandi og áleitin. Kona sem ekki má vamm sitt vita verður fyrir þeirri óþægilegu reynslu að týna barni í starfi sínu á leikskóla. Barnið er dauðhrætt við hana og ögrar þeir mynd sem konan sem sjálf er móðir hefur af sjálfri sér: að börn laðist að henni. Þessi vammlausa kona upplifir sig hvað eftir annað í hlutverki sökudólgs sem veit ekki hvað hann hefur gert af sér. Konan sinnir myndlist í hjáverkum og reynir þar að takast á við óræða liti og drætti tilverunnar.

Saga númer tvö segir frá ungu myndlistarpari sem býr í Hollandi. Maðurinn grípur til örþrifaráða vegna depurðar konu sinnar sem stafar af slöku gengi hennar í listaheiminum. Þessi saga af myndlistarpari úr nútímanum kallast skemmtilega á við sögu af öðru myndistarpari sem gerist í Reykjavík um miðja síðustu öld. Þar valtar maðurinn smám saman yfir allt sköpunarsvigrúm konunnar, meira og minna ómeðvitað, í krafti hefða. Þetta er feminísk smásaga í besta skilningi orðsins.

Þarna er saga sem gefur innsýn í meðferð Íslendinga á gyðingum í aðdraganda síðari heimstyrjaldarinnar en lokasagan gerist á 18. öld og segir frá draumum og þrám blinds niðursetnings. Þar er komin fyrsta aðalpersóna bókarinnar sem ekki er myndlistarmaður en blindi drengurinn er engu að síður andlegur bróðir myndlistarmannanna í bókinni, með hjartað titrandi af þrá eftir fegurð. Falleg og hjartnæm sama.

Þetta er hnýsilegur og djúpur texti. Bókin er í senn heildstæð og fjölbreytt. Veitir í senn innsýn í nútímalíf og tíðaranda fyrri tíma og sýnir jafnframt að mannshjartað slær með sama hætti á öllum tímum. Framúrskarandi smásagnasafn.