Umhverfið sveik þá - Hræðileg barnæska tvíburabræðra dregin fram í dagsljósið þegar annar missir minnið

Minnisleysi er vinsælt stef í heimi kvikmynda og sjónvarpsþátta, hvort sem það er notað á gamansaman hátt eins og í teiknimyndinni Finding Nemo og 50 First Dates, eða á dramatískan hátt líkt og gert er í Eternal Sunshine of the Spotless Mind og Memento. Það er engin furða enda þarf drama, vandamál og árekstra til að drífa áfram sögu á hvíta tjaldinu og minnisleysi býður upp á ógrynni af slíkum andartökum – bæði sorglegum og gamansömum.

En hvaða byrði hvílir á herðum ættingja og vina í að upplýsa einhvern nákominn sér sem skyndilega missir minnið, ef fortíðin er nánast of dökk og drungaleg til að tala um? Þetta er siðferðislega spurningin sem velt er upp í heimildamyndinni Tell Me Who I Am sem frumsýnd var á Netflix um miðjan október. Í myndinni er sögðu saga tvíburabræðranna Alex og Marcus Lewis, sem í dag eru á miðjum aldri. Þegar þeir voru átján ára lenti Alex í mótorhjólaslysi. Þegar hann vaknaði í sjúkrarúmi mundi hann ekkert sem hafði gerst fram að þeirri stundu. Alls ekki neitt. Eina manneskjan sem hann þekkti var tvíburabróðir hans, Marcus. Hann treysti Marcus til að segja sér allt, rifja upp gamla tíma, sýna sér gamlar myndir og kenna sér á lífið upp á nýtt.

Erfið áhorfs

Alex tók þá meðvituðu ákvörðun að fegra sannleikann vegna þess að uppvöxtur þeirra bræðra var hryllilegri en orð fá lýst. Hann vildi að bróðir sinn fengi stærstu gjöf sem hann gat veitt honum – að fá að byrja upp á nýtt með hreinan skjöld og hreinan huga. Í hans huga var þetta góðverk. Þegar að Alex hins vegar komst meira og meira á snoðir um að Marcus væri ekki að segja satt upplifði hann svik af hálfu bróður síns. Hér verður ekki farið yfir hvað nákvæmlega einkenndi uppvöxt þeirra bræðra, enda myndi það eyðileggja fyrir þeim sem eiga eftir að horfa á myndina.

Myndin er vægast sagt átakanleg og oft á tíðum er hún erfið áhorfs. Þótt hin rétta fortíð taki ekki á sig skýra mynd fyrr en nokkuð er liðið á myndina liggur einhver hryllileg mara yfir framvindunni og kvíðir maður nánast fyrir því hver sannleikurinn er. Það sem myndin nær að gera listilega vel er að velta upp fyrrnefndri spurningu um siðferði – var það rétt af Marcus að „blekkja“ bróður sinn? Gerði hann það í nafni bróðurástar eða var það hans eigingjarna ákvörðun til að þurfa ekki að endurupplifa sársaukann?

Aðgengileg á Netflix Myndin var frumsýnd á streymisveitunni þann 18. október síðastliðinn.

Það áhugaverða og góða við slíkar spurningar er að það er ekkert rétt svar. Ég sveiflaðist á milli þess að finnast Alex vera kjáni að vera gramur út í Marcus fyrir að segja ekki satt. Síðan fannst mér algjörlega fáránlegt að Marcus hefði leynt þessu. Þegar sífellt meira af fortíðinni kemur í ljós átti sér síðan stað viss uppgjöf innra með mér. Ég fann til með þeim báðum, bræðrunum. Þetta risastóra leyndarmál og þessi barnæska sem ekkert barn ætti að þurfa að eiga hefur eyðilagt hálft líf þeirra. Þeir eru enn að vinna úr áföllum og enn að reyna að tala saman um hvað gerðist. Þeir gerðu ekkert rangt. Þeir gerðu sitt besta til að lifa af. Það var umhverfið sem sveik þá.

Sannleikurinn alltof sár

Frásögn bræðranna er ekki ný af nálinni þar sem þeir gáfu sögu sína út sem bók með sama nafni og myndin árið 2013. Saga þeirra hefur hins vegar vakið talsvert meiri athygli í heimildamyndarformi, en myndin fór fyrst reisulegan hring um kvikmyndahátíðir áður en hún endaði loks hjá Netflix. Ég er mjög þakklát fyrir að þessi mynd sé komin í svo mikla og góða umferð um allan heim. Ég mæli hiklaust með henni því hún skilur svo mikið eftir sig. Svo mikið af spurningum og vangaveltum. Ég varð oft svo agndofa að ég meira að segja fór að draga í efa að þetta vær satt. Það er líklegast vegna þess að sannleikurinn er alltof oft svo sár. Einhverjir gagnrýnendur hafa lastað myndina fyrir þær sakir að aðeins eru tveir viðmælendur til frásagnar – bræðurnir tveir. Mér finnst það hins vegar hennar helsti kostur því stundirnar á milli bræðranna tveggja og nærmynd af þeirra sambandi býður áhorfandanum upp á nokkrar af áhrifamestu stundum sem sést hafa í sjónvarpi í langan tíma.

Í stuttu máli:

Virkilega vel uppbyggð mynd hjá leikstjóranum Ed Perkins en það er hugrekki bræðranna tveggja, þeirra reynsluheimur og þeirra samband sem gerir myndina einstaka – að algjöru skylduáhorfi.

Einkunnir:

Metacritic: 69/100
IMDb: 7,8/10
Rotten Tomatoes: 95/100