Gyrðir Elíasson: Sorgarmarsinn

Útgefandi: Dimma

164 bls.

Hvers vegna fæst fólk við listsköpun? Til að gera sig ódauðlegt með meistaraverki eða öðlast skilning á lífinu? Eða er einhver önnur ástæða? Til að græða hjartasár? Kannski einmitt það síðastnefnda, því sjaldan hefur heilandi hlutverk listsköpunar opinberast undirrituðum með jafn áþreifanlegum hætti og við lestur nýjustu bókar Gyrðis Elíassonar sem ber heitið Sorgarmarsinn. Þetta er lokaverkið í þríleik sem hófst með Sandárbókinni og var fram haldið með Suðurglugganum. Fyrsta bókin fjallar um listmálara, önnur um rithöfund og nú er komið að tónskáldi. Allir eiga mennirnir það sameiginlegt að halda inn í einangrun í litlu þorpi og reynast vera úr tengslum við annað fólk og jafnvel sjálfa sig.

Aðalpersónan í Sorgarmarsinum glímir við mikla sorg, barnslát og yfirvofandi sambandsslit. Enn fremur hvílir yfir honum skuggi ofbeldisfulls föður frá æskuárunum. En kannski er villandi að segja að hann glími við sorgina. Er hann ekki frekar að flýja hana, neita að horfast í augu við hana og eigin tilfinningar? Maðurinn fæst við tónlistarsköpun með þeim hætti að hann verður hvarvetna fyrir hughrifum af hljóðum í umhverfinu og párar lítil tónstef innblásin af þeim með nótnaskrift í litla minnisbók. Listaverk einkennast af reglu og samræmi, þau koma reglu á óreiðuna sem virðist blasa við í veröldinni og stundum í lífi okkar og tilfinningalífi. Ekki er hægt að verjast þeirri tilhugsun að með þessari sköpun sé sögupersónan að finna sér athvarf frá glundroðanum í eigin lífi.

Daglegt líf okkar er fullt af smámunum sem eru okkur kærir en okkur þykir ekki frásagnarverðir: Minnisbókin okkar sem við höldum upp á, skrýtni kaupmaðurinn í litlu búðinni sem við erum orðin vön að sjá reglulega. Í verkum Gyrðis er athyglinni beint að þessu smáa því þegar allt kemur til alls þá er lífið fyrst og fremst ofið úr smámunum. Dramatíkin, angistin og sálarátökin mara síðan undir yfirborðinu án þess að vera nefnd berum orðum.

Stílfimi Gyrðis Elíassonar er rómuð og alþekkt en hefur kannski aldrei risið hærra en í þessum unaðslega texta þar sem sorg, kímni og fegurð mynda lágstemmda en afar eftirminnilega hljómkviðu. Sorgarmarsinn er kannski ekki besta bók sem ég hef lesið en hún er örugglega í hópi þeirra bestu. Um leið er hún einhvern veginn fullkomin – gallalaus listasmíði. Hér ætti ekki að hnika til orði. Það er hægt að njóta þess að lesa hana aftur og aftur eða grípa niður í henni hér og hvar, njóta stílsnilldarinnar og lesa ávallt eitthvað nýtt úr úr textanum.

Þetta er lágstemmt og látlaust meistaraverk.