Orðið á götunni er að hinn geysivinsæli forseti okkar hafi sannarlega fundið fyrir því undanfarna daga, að það geti verið kalt á toppnum.
Hann hefur á stuttum tíma blandast inn í tvö ákaflega umdeild mál, annars vegar uppreist æru fyrir lögmann sem dæmdur hefur verið fyrir ítrekað barnaníð, og hins vegar með því að skrifa undir fimmtán skipunarbréf dómara við hinn nýja Landsrétt.
Guðni Th. Jóhannesson nýtur þess að vera enn nýr í embætti, þótt hann eigi auðvitað að teljast sem fræðimaður einn mesti sérfræðingur þjóðarinnar á þessu sviði. En engum duldist að hann átti erfitt á dögunum er hann færði fyrst rök fyrir ákveðinni rannsóknarskyldu sinni í dómaramálinu og lét ráðuneyti og Alþingi svara tilteknum spurningum um málsmeðferð áður en hann skrifaði undir, en svo þegar kom að því að færa rök fyrir uppreist æru fyrir dæmdan barnaníðing, sem hefur tekið út dóm fyrir brot sín og vill nú hefja lögmennsku á ný, greip forsetinn til þess ráðs að benda á ráðuneytið og venjir og hefðir og undirstrika að forsetinn væri í raun ábyrgðarlaus af stjórnarathöfnum.
Óhætt er að segja að ýmsum innan stjórnkerfisins hafi verið heldur skemmt yfir þessum ósamrýmanlegu yfirlýsingum forsetans á örfáum dögum, því kerfið gleymir engu og margir innan þess kunna forsetanum enn litlar þakkir fyrir viðbrögð hans við úrskurði Kjararáðs.
Orðið á götunni er að rökstuðning setts ríkislögmanns í máli Ástráðs Haraldssonar hrl. gegn dómsmálaráðherra og íslenska ríkinu vegna landsréttarmálsins beri ef til vill að skoða í því ljósi. Svo er nefnilega að sjá, að ríkislögmaður fríi ráðherra og Alþingi af ábyrgð sinni og bendi bara á forsetann, sem hafi farið með hið endanlega vald í málinu.
Svanur Kristjánsson, prófessor emeritus í stjórnmálafræði, vekur athygli á þessu í grein í Fréttablaðinu í dag og segir:
Í nauðvörn er gripið til splunkunýrrar túlkunar á stjórnskipun Íslands: „Dómsmálaráðherra bar ekki ábyrgð á skipun dómara í Landsrétt – ákvörðun um hverjir yrðu dómarar var Alþingis og endanlegt skipunarvald í höndum forseta Íslands. Þetta segir í greinargerð íslenska ríkisins í máli sem einn umsækjendanna um stöðu dómara höfðaði.“ (Frétt RÚV 3. júlí 2017.)
Árið 2004 taldi sem sagt einn ráðherra Sjálfstæðisflokksins að forseti Íslands væri með öllu valdalaus. 2017 kemur svo annar ráðherra sama flokks og telur að Ísland sé ennþá konungsríki þar sem forseti Íslands fari með skipunarvald, ráði að vild hverjir verða dómarar og hverjir ekki. Dómsmálaráðherra sé hins vegar ábyrgðarlaus á slíkum stjórnarathöfnum. Samkvæmt túlkun dómsmálaráðherra ætti kæra vegna skipunar dómara að beinast að hinum raunverulega handhafa, forseta Íslands, en ekki að valdlausa ráðherranum.
Svo mörg voru þau orð. Orðið á götunni er að forseta Íslands geti ekki verið skemmt að vera stillt fremstum fram í umdeildri málsvörn dómsmálaráðherra í máli sem allt eins er líklegt til að tapast. Ekki er ólíklegt að hann noti fljótlega tækifærið og skilgreini sína sýn á embættið og stöðu forsetans nú þegar hann hefur gegnt því í eitt ár. Eitt er að skrifa bækur um hlutina, annað er að verða umfjöllunarefnið sjálfur.
Að skrifa um forseta eða vera forseti, er nefnilega eins og maðurinn sagði, allt annar handleggur.
