Þegar gengislánin voru dæmd ólögleg, varð það einn dýrasti dómur Íslandssögunnar. Bæði lánveitendur og fjármálaeftirlit höfðu þó talið þessi lán vera lögleg, en dómsvaldið var samt ósammála þegar á reyndi.
Margt í bólusetningarherferð yfirvalda uppfyllir skilyrði þess að vera vísindarannsókn skv. lögum nr. 44/2014 og klínísk rannsókn skv. reglugerð nr. 443/2004. Með því að fylgja ekki þeim sjálfsögðu reglum sem þar eru lagðar til, er tekin áhætta því dómsvaldið gæti úrskurðað að lög hafi verið brotin.
Meginkrafa laganna er að fylgt sé formlegu ferli með vísindasiðanefnd sem leyfisgjafa tilraunarinnar eftir að hafa metið rannsóknaráætlun og fleiri þætti. Þegar þátttakendur geta ekki veitt upplýst samþykki, eins og á við þegar börn eiga í hlut, er rík krafa gerð til þess að ávinningur tilraunarinnar sé veginn á móti skaðseminni og verður niðurstaðan að vera barninu í hag.
Vísindasiðanefndin á einnig til að tryggja að foreldrar að geti gefið upplýst samþykki og geti spurt sig spurninga eins og …
“Ef barnið mitt er í lítilli sem engri áhættu af alvarlegum afleiðingum sjúkdóms, hefur engan ávinning af tilrauninni en gæti orðið fyrir skaða sem verður ekki metinn fyrr en 2026, af hverju á ég að taka slíka áhættu með barnið mitt?”
Sænsk rannsókn Ludvigsson á 1,951.905 barna í Svíþjóð 1-16 ára sem sóttu skóla að mestu án notkunar um takmarkanir á nándarmörkum né notkunar andlitsgríma. Engin dauðsföll áttu sér stað. Þrátt fyrir að Svíþjóð hafi haldið leikskólum og grunnskólum sínum opnum þá kom í ljós mjög lág tíðni alvarlegra Covd-19 einkenna hjá þessum leikskóla- og grunnskólabörnum.
Nýleg þýsk rannsókn (samantekt gagna þriggja gagnabanka), 1) gagnabanka sem nær yfir allt Þýskaland (SARSCoV-2 KIDS rannsóknin), 2) þýska tilkynningakerfinu og 3) landsþekjandi gagnabanka varðandi börn og unglinga sem lagst hafa inn á sjúkrahús með annað hvort SARS-CoV-2 eða PIMS-TS (Pediatric Inflammatory Multisystem Syndrome). Þessar niðurstöður sýna fram á að ekkert hraust barn lést á aldrinum 5-11 ára aldri á meðan þessar rannsóknir stóðu yfir.
Búast má við enn færri spítalainnlögnum vegna omicron afbrigðisins, því allar mælingar sýna að það er mun mildara en fyrri afbrigði.
Enginn ávinningur er af úreltu bóluefni
Ef byrjað verður að bólusetja íslensk börn á aldrinum 5-11 ára í janúar, verða þau ekki fullbólusett fyrr en 14 dögum eftir seinni bólusetningu sem er um miðjan febrúar. Sóttvarnastofnun Evrópu spáir hins vegar því að í janúar til febrúar verði svokallað omicron afbrigði orðið ráðandi í Evrópu. Þessi spá er þegar orðin úrelt, því omicron er þegar búið að taka yfir hér á landi eins og nýjustu tölur á covid.is sýna. Síðan þá hefur algjör stökkbreyting átt sér stað í dreifingu smita milli bólusettra og óbólusettra, því covid-bóluefni veitir enga vörn gegn smiti omicron.
Mynd 1. Gögn á covid.is sýna að smitvörn bólusettra er horfin því þeir eru orðnir næstum 80% smitaðra eftir að omicron tók yfir. Óðagot í að bólusetja börn með jafn gagnslausu tilraunaefni sem gæti reynst þeim skaðleg er óverjanleg við þessar kringumstæður.
Erlendis sýna fyrstu upplýsingar um þetta nýja gjörbreytta afbrigði, sömu leitni, eins og t.d. Í skýrslu dönsku sóttvarnastofnunarinnar sem sýni að bólusettir smitast jafnvel meira en óbólusettir þar sem 90% smita hjá eldri en 12 ára voru hjá bólusettum. Fyrstu mælingar í Suður Afríku sýndu 22,5% smitvörn sem ekki er lengur marktækt og langt undir því 50% viðmiði sem Lyfjastofnun Evrópu setti fyrir neyðarleyfinu. Evrópusambandið hefur því þegar pantað 180 milljón skammta af nýju bóluefni sem þarf að vera tilbúið til afhendingar eftir 100 daga (lok mars).
Engar rannsóknir hafa verið birtar á smitvörn bóluefnisins fyrir börn gegn omicron, og að framantöldu er ástæða til ætla að engin vörn sé til staðar. Óðagot heilbrigðisráðherra í þessu máli er því óskiljanleg.
Fasa 1 mælingar Pfizer sýndu að rétt eftir fyrstu sprautu lamast ónæmiskerfið í nokkra daga. Þeir sem fá covid rétt við bólusetningu geta því orðið mun veikari en ella. Meiri hætta getur því fylgt því að bólusetja mikið í miðri smitbylgju og þar sem það hefur verið gert erlendis hafa menn séð mikla aukningu andláta. Fólk sem er með covid er því aldrei bólusett vísvitandi. Sem íslenskt dæmi um sjúkdómsmögnun bólusetningar má nefna að eina barnið sem fengið hefur blóðtappa í lungun eftir covid var nýbólusett 14 ára barn.
Barnabólusetningarnar í sumar voru ekki án fórna. Á vef lyfjastofnunar er listi yfir tilkynntar aukaverkanir. Þar kemur fram að gögnin byggi ekki á virkri leit eftir aukaverkunum, heldur sé aðeins verið að birta tilfelli sem að fólk hefur rænu á að tilkynna. Þrátt fyrir þessa “ekki-leit” hafa komið 52 aukaverkanatilkynningar, þar af fjögur vegna hjartavöðva- eða gollurhúsbólgu. Athygli vekur þrátt fyrir augljós möguleg tengsl blóðtappa hins 14 ára unglings við bólusetningu, vantar tilkynninguna á lista lyfjastofnunar. Þetta sýnir hvernig yfirvöld vanrækja skráninguna. Það geta verið þung skref fyrir foreldra að viðurkenna fyrir sjálfu sér að hafa skaðað barnið sitt og án eftirfylgni eru fá slík tilfelli skráð. Að 1698 einbólusett börn hafi ekki mætt í seinni sprautu samkvæmt lista lyfjastofnunar, er kannski vísbending um vanskráninguna, þar sem margir foreldrar hafi séð að sér og hætt við.
Alls konar áhætta fylgir því að nota tilraunalyf. Komið hefur í ljós að Covid-bóluefnin geta haft ofnæmisáhrif, skaðleg áhrif á blóðrásarkerfið, taugakerfið og ónæmiskerfið auk þess sem broddpróteinið hefur krabbameinsvaldandi virkni. 5917 tilkynntar aukaverkanir sýna alvarleikann og líklegt er að mikið af langtíma aukaverkununum á enn eftir að koma í ljós.
Nýlega kom svo í ljós að ónæmissvar bólusettra sem smitast er nær bara gegn þeim hluta vírussins sem er í bóluefninu. Þetta gæti skaðað ónæmiskerfi bólusettra, því þeir fá ekki eins breiðvirka vörn og óbólusettir sem smitast og eru því viðkvæmari fyrir stökkbreytingum á því eina próteini vírussins sem þeir hafa vörn gegn. Bólusettir einstaklingar gætu því orðið háðir reglulegri endurbólusetningu gegn nýjum afbrigðum. Slíkri áskrift gera bóluefnaframleiðendur þegar ráð fyrir eftir að í ljós kom að lágmarksvernd gegn smiti varir aðeins bara í fáa mánuði. Áhættumat bólusetningar barna þarf því að gera ráð fyrir allt að þremur bólusetningum á ári ævilangt.
Ekkert slíkt áhættumat liggur fyrir. Bara minnisblöð þar sem áhætta tilraunarinnar er töluð niður, hættan af covid ýkt og ekki tillit tekið til þess að omicron er allt annar vírus en delta. Sóttvarnalæknir þurfti meira að segja að viðurkenna að hafa tvöfaldað áhættu af covid fyrir börn í upplýsingagjöf sinni, eftir að staðreyndarvillur hans voru dregnar fram. Annað dæmi er tilvísun sóttvarnalæknis í barnið sem fékk blóðtappa eftir bólusetningu og covidsmit, án þess að nefna mögulegan þátt bólusetningarinnar í skaðsemi veikindanna. Barn sem mögulega skaðast af bóluefninu er þannig nýtt í áróður fyrir barnabólusetningu, vegna vanræktrar aukaverkanaskráningu. Siðleysið er algjört.
Æðsti maður heilbrigðiskerfisins er heilbrigðisráðherra. Í nýlegu viðtali sagði hann að það hefði ekki verið sín ákvörðun heldur sóttvarnalæknis að bjóða upp á bólusetningu barna. Þetta er ekki í samræmi við lög, því í sóttvarnalögum er hlutverk sóttvarnalæknis ráðgefandi. Ákvörðunin um barnabólusetninguna er heilbrigðisráðherrans og hann getur ekki flúið ábyrgð með að fela sig bak við hinn margsaga sóttvarnarlækni. Vart hefur hann sem þjálfari látið leikmenn sjálfa ákveða leikkerfið og í hvaða stöðum þeir spiluðu. Faraldur hjartastoppa fótboltamanna í kjölfar bólusetningu hefur heldur vart farið fram hjá honum. Þar sem barnabólusetningar hafa farið fram hefur þessi faraldur líka náð til barnanna, eins og sorgleg dæmi á Spáni sýna, þar sem börn niður í 7 ára hafa verið að deyja á fótboltavellinum.
Börn eiga alltaf að njóta vafans í öllum tilraunum. Allt of geyst er farið í þessa tilraun og nær ekkert svigrúm er gefið fyrir foreldra að meta ávinning á móti áhættu og fæstir foreldrar gera sér grein fyrir því að bóluefnið er gagnslaust gegn smiti og enn færri gera sér grein fyrir því að yfirvöld viðurkenna að hafa enga eftirfylgni er með skráningu aukaverkana. Að framkvæma slíka áhættutilraun í skólunum sjálfum þar sem ekki er hægt að tryggja vernd persónuupplýsinga um bólusetningarstöðu barnsins ýtir enn frekar undir að múgsefjun ráði frekar för en íhugað mat. Aðferðarfræðin ber því með sér einbeittan brotavilja á lögum um vísindarannsóknir.
Nýjustu smittölur benda til þess að omicron sé óstöðvandi og ekki er ólíklegt að einhvers konar hjarðónæmi verði komið strax í janúar eða febrúar. Meira að segja þó að bóluefnið mundi virka er nær útilokað að það yrði komin vernd þá. Allar mælingar sýna hins vegar að það virkar ekki. Bólusetning með úreltu bóluefni sem veikir ónæmiskerfið í miðri stærstu smitbylgju sem orðið hefur getur bara gert illt verra. Krafan verður því að vera að hætt verði alfarið við tilraunina, áhættan er allt of mikil og rökstuðningur yfirvalda byggir á úreltum upplýsingum fyrir nánast aðra veiru.
Uppgjörið við þau mistök sem verða gerð gæti því byrjað strax í febrúar og þá gæti það verið dýrt fyrir heilbrigðiráðherra að hafa ekki fylgt til ýtrustu formlegum leiðum til að koma í veg fyrir lyfjaslys. Lögbrot sem valda dauða eða örkumli barna fyrnast seint.
Höfundar:
Jóhannes Loftsson, Efnaverkfræðingur og byggingarverkfræðingur
Helgi Örn Viggósson, Forritari
Guðmundur Karl Snæbjörnsson, Sérfræðingur í heimilislækningum
Þórður Már Jónsson, Lögmaður
