Kristrún Frostadóttir, forsætisráðherra, sagði þetta á RÚV 4. marz sl.:
„Já, við getum treyst Bandaríkjunum áfram. Það er mjög mikilvægt, að við getum treyst Bandaríkjunum áfram. Þetta hefur verið mjög farsælt varnarsamstarf. Við erum auðvitað líka mjög mikilvæg gagnvart Bandaríkjunum og NATO-ríkjunum í heild sinni út af legu okkar hér í Atlantshafi og út af þeim framleigum sem við veitum til NATO-samstarfsins, í gegnum öryggissvæði á Keflavíkurflugvelli og loftrýmisgæslu og fleira.“
Á fyrra kjörtímabili Trump, 2017-2021, kom þá þegar upp sú spurning, hvort Bandaríkin (BNA) myndu standa við grein 5 í NATO-varnarsamningnum um það að árás á eitt bandalagsríkjanna jafngilti árás á þau öll.
Trump gaf þá þegar til kynna, að hann teldi BNA ekki skuldbundin af þessu grunnákvæði NATO samningsins. Önnur bandalagsríki hefðu ekki staðið við samþykkta stefnu um 2% framlag af VLF til varnarmála. Slík ríki myndu BNA ekki verja. Enginn fyrirvari var þó um slíkt í NATO-varnarsamningnum. Þetta skilyrði bjó Trump bara til upp á eigin spýtur. Hristi það fram úr erminni.
Þá þegar var ljóst að þessi samningur, sem átti að gulltryggja varnir, frið, öryggi og frelsi Evrópu, væri lítils virði, ekkert á hann treystandi. Trump túlkaði og útfærði saminga og skuldbindingar að eigin geðþótta, þvert á eðli samninga, reglur og lög.
Eins taldi hann vart koma til greina, að BNA færu að steypa sér í stríð, með öllum þeim hörmungum sem því fylgdu, út af einhverju smáríki, eins og Svartfjallalandi (2018). Ísland nefndi hann ekki, enda það enn minna, örríki, og vart teljandi.
Þá þegar, fyrir 7-8 árum, var kristaltært að Trump gerði lítið eða ekkert með þann varnarsamning sem vestrænt öryggi á að byggjast á.
Á dögunum gerðist það svo aftur að Trump var spurður um hvort BNA myndu standa við NATO skuldbindingar sínar, grein 5, gagnvart öðrum aðildarríkjum. Var hann spurður sérstaklega hvort BNA myndu verja Pólland. Já, honum leizt vel á það, Pólverjar væru flott þjóð.
Þá var hann spurður um afstöðuna til varnar Eystrasaltsríkjanna þriggja, sem öll reyndar liggja langt yfir 2% markinu til varnarmála, en ekki er ólíklegt að þau gætu orðið næsta skotmark Pútíns. Þar varð Donald loðinn í tali, taldi ekki sjálfgefið að BNA myndi verja þær, þessar veigalitlu þjóðir. Vildi þar engu lofa.
Er það þessi leiðtogi og hans lið – J.D. Vance gæti tekið við eftir 4 ár – sem forsætisráðherra telur gott, alveg öruggt að treysta og byggja okkar öryggi, frelsi, tilvist og velferð á!?
Forsætisráðherra talar um hernaðarlega mikilvæga legu okkar í Atlantshafi. Heldur greinilega að hún gulltryggi okkar stöðu.
Þegar BNA lögðu niður herstöðina á Keflavíkurflugvelli 2006 var ástæðan sú að ný eftirlitstækni og nýjar varnar- og stríðsaðferðir hefðu leitt til þess að ekki væri þörf á Keflavíkurherstöðinni lengur, þannig að þessum útgjaldalið væri betur varið í önnur varnarverkefni. Mikilvægi Íslands var talið hafa minnkað. Varla hefðu þeir annars farið.
Hér mætti forsætisráðherra líka hugsa til þess að framlag Íslands til NATO er lang minnst allra aðildarþjóða, 0,10-0,14% af VLF, í stað minnst 2,0%, sem sagt örlítið brot af því sem það ætti að vera. Heldur hún virkilega að Trump eða hans líkar myndu verja örríkið Ísland út á þessi býti!?
Forsætisráðherra talar um þýðingarmikla strategíska legu Íslands og telur að aðgangur að henni jafngildi mikilvægu framlagi. Allar aðildarþjóðir NATO leggja ekki bara fram sín lönd, heldur líf og limi sinna sona og dætra ásamt með margföldum hluta sinnar VLF samanborið við Ísland. Við höfum komizt upp með að skáka í skjóli smæðarinnar.
Þessi þróun og staða öll staðfestir endanlega þá þörf að Evrópa, nú ESB og NATO, verði að tryggja eigin evrópskar lausnir og framtíðarvelferð, hagsmuni, varnir og öryggi. Uppbygging stóraukinnar evrópskrar varnar- og hernaðargetu er nú þegar hafin og verður það ESB sem mun leiða hana, ekki NATO.
Von der Leyen lýsti á dögunum því áformi framkvæmdastjórnar ESB að byggja upp gífurlega sterkan varnar-/hernaðarsjóð, 800 milljarða evra, til að efla og styrkja varnar- og hernaðargetu ESB-ríkjanna. Var þessi hervæðing, ein sú mesta í sögunni, staðfest á fundi forsætisráðherra ESB-ríkjanna 6. febrúar.
ESB verður því vaxandi kjarni Evrópu, hryggjarstykkið, í öllu tilliti; menningarlegu, tolla-/viðskipta- og efnahagslegu og varnar- og hernaðarlegu. Við verðum því að verða fullgildur aðili að því.
Hugmynd forsætisráðherra um það að það væri gott að bíða til 2027 með það að skoða og kjósa um það hvort þjóðin vilji fara í framhaldsviðræður um mögulega ESB-aðild, en slíkar viðræður eru auðvitað engin skuldbing af neinu tagi, eru fyrir undirrituðum vanhugsaðar og ábyrgðarlausar.
Tal um það að áður þurfi að fara fram „þroskuð umræða“ um aðild er fyrir undirrituðum hugsunarskekkja. Fávizka. Sú umræða þarf ekki og getur í raun ekki farið fram af viti fyrr en búið er að semja og beztu möguleg aðildarsamningsdrög liggja fyrir. Þá fyrst munu menn vita um hvað verið sé að kjósa, þá fyrst munu valkostirnir til umræðu, skoðunarmyndunar og afstöðu, liggja fyrir!
Fyrir undirrituðum er sú staða komin upp að það verður að teljast lífsnauðsynlegt að tekin séu skjót og afgerandi skref til að tryggja varnir og öryggi Íslands með nýjum, framtíðarmiðuðum og virkum hætti, en fyrsta skrefið á þeirri vegferð hlýtur nú að vera að kjósa um framhaldsviðræður við ESB í 3. ársfjórðungi þessa árs og hefja þær í þeim 4., verði niðurstaðan „Já“!
