Á síðustu árum hefur áhugi vísindasamfélagsins og almennings á hugbreytandi efnum, eins og sveppum og LSD, aukist gríðarlega. Fjölmiðlar hafa tekið þessum efnum með opnum örmum og kynnt þau sem byltingarkenndar lausnir við áföllum, þunglyndi og öðrum geðrænum áskorunum. Samtímis hefur hampurinn, sem einnig hefur sannað lækningamátt sinn, fengið mun minni athygli – eða jafnvel verið sniðgenginn. Þetta vekur spurningar um hvers vegna sum hugbreytandi efni fá jákvæða umfjöllun á meðan kannabis stendur enn frammi fyrir úreltum fordómum.
Það er engin spurning að hugbreytandi efni eins og psilocybin (virka efnið í sveppum) og LSD eru komin í kastljósið. Rannsóknir benda til þess að þessi efni geti hjálpað fólki að vinna úr djúpum áföllum, kvíða og þunglyndi. Stórir háskólar og rannsóknastofnanir fjárfesta í slíkum rannsóknum og fjölmiðlar fjalla jákvætt um möguleika þeirra í heilbrigðiskerfinu.
Þetta hefur orðið til þess að umræða um hugbreytandi efni er orðin mun jákvæðari. Sveppir og LSD, sem eitt sinn voru talin hættuleg eiturlyf, eru nú kynnt sem nýjar lausnir sem gætu gjörbylt geðheilbrigðismeðferð. Fjölmiðlar virðast sérstaklega spenntir fyrir því hvernig stór fyrirtæki og vísindamenn eru að finna „öruggari“ leiðir til að nota þessi efni.
Á meðan þessi nýja bylgja jákvæðrar umfjöllunar hefur risið um hugbreytandi efni, hefur kannabis – þrátt fyrir að hafa verið lengi rannsakað og notað til lækninga – ekki fengið sömu viðurkenningu. Þetta kom berlega í ljós á nýlegri ráðstefnu „Hampur fyrir framtíðina,“ þar sem áhersla var lögð á möguleika kannabis í læknisfræði, sjálfbærni og iðnaði. Þrátt fyrir mikilvægi málefnisins fékk ráðstefnan nánast enga fjölmiðlaumfjöllun, á meðan ráðstefna um hugbreytandi efni vakti mikla athygli.
En hvers vegna þessi munur?
Kannabis hefur lengi átt undir högg að sækja vegna neikvæðrar umræðu sem hefur tengt það við fíkn, glæpi og letjandi áhrif. Þó að vísindarannsóknir hafi ítrekað sýnt fram á gagnsemi þess fyrir fjölda sjúkdóma – þar á meðal króníska verki, bólgusjúkdóma og kvíða – þá heldur þessi gamaldags ímynd áfram að skekkja umræðuna. Sveppir og LSD fá jákvæða umfjöllun sem „ný bylting í vísindum“ á meðan kannabis er enn oft sett í sama flokk og skaðleg eiturlyf.
Þá skiptir pólitík einnig máli. Lyfjaiðnaðurinn hefur sýnt meiri áhuga á hugbreytandi efnum en kannabis, enda er auðveldara að stýra markaðssetningu þeirra í lyfjapillur eða klínískar meðferðir. Kannabis, aftur á móti, er planta sem fólk getur ræktað sjálft og notað á margvíslegan hátt – og því erfiðara fyrir stórfyrirtæki að einoka þann markað.
Til að jafnvægi skapist í umræðunni þarf fyrst og fremst meiri fræðslu og hlutlæga fjölmiðlaumfjöllun um kannabis. Það er löngu tímabært að fjölmiðlar hætti að einblína á gamlar kreddur og taki frekar mið af nýjustu vísindarannsóknum. Að sama skapi þarf pólitíska viðurkenningu fyrir notkun kannabis í heilbrigðiskerfinu, líkt og verið er að gera með hugbreytandi efni.
Á endanum snýst þetta ekki um að setja sveppi og LSD upp á móti kannabis – heldur um að tryggja að allar náttúrulegar lausnir sem geta bætt heilsu og lífsgæði fólks fái sanngjarna og jafna umfjöllun.
Það er kominn tími til að við sleppum úreltum hugmyndum og förum að líta á alla möguleika sem gætu hjálpað fólki – óháð því hvaða nafni þau bera.
Sigurður Hólmar Jóhannesson
Framkvæmdarstjóri
