Árið 1983 settu stjórnvöld á lög um það kallað er kvótakerfi. Tilgangurinn var að sporna við ofveiði og til að gera sjávarútveginn sjálfbæran. Þorskur og síðar nánast allar nytjafisktegundir voru settar í kvóta. Með þessu átti að byggja fiskstofna upp, og ná jafnstöðuafla þorsks upp í 400-450 þús tonn.(Sigfús Schopka fiskifræðingur) Viðmiðunarafli í uppbyggingarfasanum skyldi vera 200-250 þús tonn. Þetta var kynnt sem tilraun til skamms tíma. Markmiðinu yrði náð á 5 árum eða skemur.
Frá stríðslokum og fram til 1980, eða í yfir 30 ár samfleytt, ár eftir ár voru veidd um 400-546 þús tonn af þorski hér við land stjórnlaust.
Í reynd er árangurinn af ráðgjöf Hafró sl. 40 ár, hörmungarsaga. Flestar botnfisktegundir eru í verra ástandi en fyrr, sumar finnast vart.
Samantekið er árangurinn þessi:
Loðnuveiðar hefjast af alvöru um 1974. Í kjölfarið fer þorskveiði minnkandi, fór niður í rúm 300 þús tonn ári áður en kvóti var settur á. Árið 1966 var meðalþyngd 7 ára þorsks, sem er ein uppistaðan í aflanum, 5.7 kg. Eftir nokkurra ára loðnuveiði, 1983, var þyngdin komin í 4,1 kg og 1991 eftir mikil loðnuveiðiár, var þyngdin komin niður í 3,8 kg. Hver 7 ára einstaklingur misst tæp 2 kg af lífmassa. Nýjustu mælingar frá 2024 gefa 4,2 kg. – en loðnuveiði undanfarin ár hefur verið lítil sem engin.
Þessar tölur ættu að hringja bjöllum hjá Hafró. Af hverju er verðmætasti nytjastofn okkar að léttast ?
Í dag er nóg að spyrja gervigreindina; svar hennar er að ekki sé farið nógu varlega í að veiða undirstöðu fæðu þorsksins.
Talið er að allt að 40% af fæðu þorska og annarra botnfiska sé loðna. Staðreyndin er sú að Hafró ráðleggur að veiða loðnu í miklu meira magni en æskilegt er. Það gengur ekki upp að byggja upp fiskstofna á sama tíma að ræna þá stærsta hluta fæðu sinnar.
Stofnstærðarmælingar og spár um stofnstærð þorsksins, hafa sjaldnast staðist ár frá ári. Frávikin hafa verið frá nokkur þúsund tonnum upp í hálfa milljón tonna sem týnast á einni nóttu. Uppbygging þorskstofnsins hefur gjörsamlega mistekist, þrátt fyrir margfalt minni sókn, stærri möskva, friðun hrygningarsvæða o.s.frv. Stofnstærðarmatið er svo mikilli óvissu háð þegar rýnt er í skýrslur Hafró, að ógerningur er að slá föstu hversu botnfiskstofarnir eru stórir.
Hafró segist „skilja 400 þús. tonn eftir“ ár hvert til að viðhalda loðnustofninum. Hvernig sú tala er fengin er á huldu, enn síður hvernig hægt er að sannreyna að þessi 400 þús tonn séu í raun til þegar veiðum er hætt. Og, hvernig er hægt að fullyrða að þetta sé magnið sem þarf til að viðhalda loðnustofninum? Af hverju er loðnustofninn svona illa staddur eins og sl. 4 ár sýna?
Við Nýfundnaland er allt gert til að efla loðnustofninn, vegna mikilvægi loðnu í vistkerfi sjávar. Hér er ein af mörgum greinum um það málefni: https://oceana.ca/en/reports/capelin-in-crisis/. Þar segir m.a.: „More capelin in the water means more capelin in the mouths of northern cod…“
Það er með ólíkindum að Hafró skuli ekki sýnt neitt aðhald, að veiðiráðgjöfin sé aldrei skoðuð með gagnrýnum hætti. Sjávarútvegsráðherrar hafa firrt sig ábyrgð og látið sérfræðinga Hafró um eina okkar dýrmætustu sjávarauðlind. Forstjóri Hafró hefur sagt að stofnunin beri enga ábyrgð á nýtingu fiskistofna, ábyrgðin liggi hjá stjórnvöldum.
40 ára tilraun undir handleiðslu Hafró hefur gjörsamlega mistekist, en samt á að eftirláta þeim stjórn á sjávarauðlindinni okkar. Ef Hafró væri jarðfræðistofnun, væri búið að reka alla jarðfræðingana.
Björn Ólafsson útgerðartæknir, framleiðslustjóri og fyrrverandi sjómaður.
