Ég hef fjallað í ræðu og riti á undanförnum árum um gjaldmiðlamál, þar á meðal mikilvægi þess að fá erlenda óháða aðila til að meta kosti og galla krónunnar og möguleika okkar á að taka upp annan gjaldmiðil, og því fagna ég sérstaklega þeirri úttekt sem ríkisstjórnin hefur kynnt. Með mikilli ánægju og stolti vil ég lýsa yfir fullum stuðningi við þá stefnu sem felur óháðum erlendum sérfræðingum að vinna skýrslu um kosti og galla krónunnar og valkosti Íslands í gjaldmiðlamálum.
Þetta frumkvæði markar mikilvægt skref fyrir íslenskt efnahagskerfi og gefur okkur tækifæri til að taka upplýstar ákvarðanir um framtíðina. Gjaldmiðlamál eru grundvallaratriði í hagkerfi hvers lands, og að hafa óháða og faglega greiningu á valkostum okkar er lykilatriði til að tryggja stöðugleika og velsæld.
Krónan hefur áratugum saman haft mikil áhrif á íslenskt efnahagslíf, oft með neikvæðum afleiðingum fyrir almenning og heimili. Háir vextir, verðtrygging og óstöðugleiki hafa valdið íslenskum heimilum umtalsverðum kostnaði. Krónan hefur jafnframt stuðlað að fákeppni á fjármálamarkaði, tryggingamarkaði og víðar, sem gerir það erfiðara fyrir neytendur að njóta bættra kjara. Það er morgunljóst að hærra vöruverð vegna veikrar krónu leggst einnig þungt á íslensk heimili, sem eykur ójöfnuð í íslensku samfélagi.
Til dæmis hefur hávaxtastefna haft áhrif á afborganir húsnæðislána sem margir íbúðareigendur hafa fundið fyrir. Verðtrygging eykur síðan skuldir þeirra í takt við verðbólgu, sem gerir langtímafjárhagsáætlanir heimila ófyrirsjáanlegar. Það er engum vafa undirorpið að Þetta kallar á brýna endurskoðun á áhrifum krónunnar á daglegt líf almennings.
Í dag er í raun talað um þrjá gjaldmiðla sem notast er við hér á landi. Verðtryggð króna er sérstaklega hagstæð fyrir fjármálafyrirtæki og tryggir þeim stöðugleika. Útflutningsfyrirtæki gera upp í erlendum myntum, sem gefur þeim forskot gagnvart sveiflum. Hins vegar þarf almenningur að þola sveiflur og óstöðugleika sem fylgir íslensku krónunni. Þetta veldur aðstæðum sem margir telja ójafnar og ósanngjarnar.
Með því að fela erlendum sérfræðingum þetta verkefni en ekki innlendum sést að ríkisstjórnin leggur áherslu á gagnsæi og fagmennsku. Sérstaka athygli ber að vekja á því að hér er um óháða erlenda aðila að ræða, enda er það lykilatriði í því að tryggja trúverðugleika. Það er sterk „tilfinning“ almennings hér á landi að sérhagsmunir eru alltof oft teknir fram yfir almannahagsmuni sem geta rýrt hlutleysi og trúverðugleika innanlands, og því er mikilvægt að leita til óháðra erlendra sérfræðinga sem hafa ekki beina hagsmuni í íslensku samfélagi.
Í svona úttekt þarf að tryggja að hagsmunir heimila og almennings séu hafðir að leiðarljósi, en ekki sérhagsmunir. Það er lykilatriði að pólitísk átök og sérhagsmunir trufli ekki þessa vinnu, þar sem markmiðið er að fá hlutlausa og faglega úttekt á gjaldmiðlamálum þjóðarinnar. Þannig verður tryggt að niðurstöður byggist á heildrænni og óvilhallri greiningu.
Íslenskur almenningur á skilið að fá niðurstöðu um kosti og galla krónunnar og möguleika okkar á að taka upp nýjan gjaldmiðil, þar sem hagsmunir almennings eru hafðir að leiðarljósi. Þetta er mikilvægur áfangi til að tryggja að framtíðin byggist á réttlátu og stöðugu kerfi sem þjónar öllum landsmönnum.
Sérfræðingar á þessu sviði munu geta lagt mat á alla mögulega gjaldmiðla og metið hvaða valkostir henta best aðstæðum Íslands. Slík nálgun tryggir að ákvarðanir okkar byggist á þekkingu og djúpstæðri greiningu, frekar en sérhagsmunum og pólitískum átökum.
Ráðleggingar óháðra erlendra sérfræðinga munu einnig styrkja umræðuna innanlands. Mér er ljóst að skoðanir á gjaldmiðlamálum geta verið ólíkar, en með vísindalegum grunni og hlutlægri skýrslu getum við átt upplýsandi og árangursríka umræðu. Þetta er lýðræðislegt ferli sem endurspeglar best hagsmuni landsmanna.
Stuðningur minn við aðgerðir ríkisstjórnarinnar á þessu sviði er óskiptur. Með þessari stefnu er stiginn mikilvægur áfangi í að tryggja efnahagslega framtíð íslenskrar þjóðar. Okkur ber skylda til að læra af reynslu og nýta hana til að byggja öflugra og stöðugra efnahagskerfi fyrir komandi kynslóðir.
Áframhaldandi áhersla á gagnsæi, fagmennsku og alþjóðlegt samstarf er lykillinn að því að taka bestu mögulegu ákvarðanir fyrir framtíð landsins. Ég hvet alla til að styðja við og taka þátt í þessari vegferð.
Vilhjálmur Birgisson, formaður Starfsgreinasambands Íslands og Verkalýðsfélags Akraness.
