Fyrir nokkrum árum, á tíma fyrri ríkisstjórnar, tjáði þáverandi fjármálaráðherra, Benedikt Jóhannesson, sig um þörf þess, að við tækjum upp stöðugan gjaldmiðil, helzt evruna, til að tryggja trausta afkomu og stöðugleika – svo menn gætu gert áætlanir og byggt sín áform og plön á traustum grunni, hefðu fyrirsjáanleika – og, ekki sízt, til að tryggja lága vexti, réttlátara þjóðfélag og meiri velferð.
Flestum er ljóst að akkúrat vextir eru ein helzta leiðin í hverju þjóðfélagi til að færa fjármuni milli þjóðfélagshópa, þeirra sem skulda, oft unga fólksins, og þeirra sem eiga; banka og fjármagnseigenda.
Krónu-vextirnir hér á Íslandi hafa síðustu misseri – á tíma lækkandi verðbólgu, nú 2,8% án húsnæðiskostnaðar – verið svo háir að við arðráni liggur, stýrivextir 9,0% og útlánsvextir banka að meðaltali 12-15%, þar sem gífurlegir fjármunir hafa verið færðir með valdi og yfirgangi frá skuldurum yfir á banka og fjármagnseigendur án þess að fjármagnseigendur hafi lagt neitt af mörkum, ekki einu sinni tekið áhættu, hvað þá að skuldarar hafi sér eitthvað til sakar unnið. Þarna hefur gífurlegt ranglæti viðgengist.
Krónu-ranglæti
Í þessu kerfi, sem stjórnvöld og Seðlabanki bera ábyrgð á, felst hróplegur ójöfnuður og ranglæti. Einkum út af því að allir aðrir seðlabankar og stjórnvöld sáu – eftir banka- og fjármálakreppuna – að svona hávaxtastefna stæðist hvorki í framkvæmd né siðferðislega til lengdar.
Ekki lái ég því fyrrverandi fjármálaráðherra, sem að sjálfsögðu vildi landsmönnum aðeins gott, að hann skyldi tjá sig hreint og opinskátt um það, að evran verði að koma ef við eigum að tryggja velferð okkar, hag og kjör, stöðugleika, fyrirsjáanleika og öryggi, og þá ekki sízt réttlæti, eftir föngum.
Sjálfur bjó ég í Þýzkalandi í áratugi, lengst af með evru, og þekki ég því af eigin raun þann gífurlega kost – stöðugleika, fyrirsjáanleika, öryggi og lága vexti – sem evran tryggir. Þjóðverjar áttu fyrir sitt ofursterka þýzka mark, en höfnuðu því í þágu evru. 25 aðrar Evrópuþjóðir hafa gert það sama.
Sumir virðast halda að krónan sé hluti af okkar þjóðerni og sjálfstæði og að við verðum því að halda henni. Þetta er hin mesta firra.
Gjaldmiðill er aðeins verkfæri til að tryggja og miðla verðmætum og fjármunum milli manna. Nafnið er aukaatriði, enda krónur í mörgum löndum, en gæði og traustleiki verkfærisins aðalatriði.
Við höfum verið að athafna okkur með hálfónýtu verkfæri allt of lengi, en afleiðingar hafa verið darraðardans og sveiflur, upp og niður, og svo loks algjört skipbroti og hrun 2008.
Þetta er búið að standa í 70 ár og enn hafa sumir ekki fengi nóg. Svo má illu venjast, að gott þyki.
Á sínum tíma, þegar þáverandi fjármálaráðherra gekk fram fyrir skjöldu og tjáði sig skýrt og skorinort um hagsmuni Íslendinga og beztu mögulega gjaldmiðlastefnu fyrir þjóðina, steig varaformaður Framsóknarflokksins, nú viðskiptaráðherra m.m., fram og sagði m.a. þetta: „Það er fáheyrt að fjármálaráðherrar þjóðríkja tali gegn eigin gjaldmiðli.“
Virðist varaformaður Framsóknar/viðskiptaráðherra hér hafa ruglast nokkuð í ríminu. Hvorgi fleiri né færri en 26 þjóðríki hafa talað gegn/hafnað eigin gjaldmiðli og tekið upp evruna. Varaformaðurinn á alllangan feril að baka erlendis, var auk þess um skeið utanríkisráðherra, og ætti því að vera í nokkru sambandi við útlönd og þekkja til atburðarásar þar, en gjaldmiðlamál Evrópu virðast hafa farið mikið fram hjá honum, henni Lilju Dögg. Getur slíkt hent hið bezta fólk án þess að gæfulegt geti talizt.
Skulu þjóðríkin 26, sem höfnuðu eigin gjaldmiðli, og ætla má að hafi gert það af nokkurri yfirvegun, ígrundun og viti því listuð upp, varaformanni Framsóknar og öðrum ágætum lesendum til fróðleiks:
Andorra, Austurríki, Belgía, Eistland, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, Ítalía, Írland, Kósóvó, Króatía, Kýpur, Lettland, Litháen, Lúxemborg, Malta, Mónakó, Portúgal, San Marínó, Slóvakía, Slóvenía, Spánn, Svartfjallaland, Vatikanið, Þýzkaland.
Það hefur verið í nokkurri tízku hér að tala illa um Evrópu, ESB og evruna. Hafa samtök, sem kenna sig við Heimssýn, farið þar framarlega í flokki. Þetta er einhver msta fíflatízka sem ég þekki. Þeir, sem eru að reyna, að grafa undan og kljúfa upp, sundra og veikja Evrópu, vita virkilega ekki, hvaða ógæfu- og óhæfuverk þeir eru að vinna. Það mætti kalla þá „óvita“, eins og reyndar Kjarval kallaði hvalveiðimenn, þó að það sé önnur saga.
Við erum Evrópa og Evrópa er við. Sama grunnmenning, að miklu leyti sama fólk og sama blóð, sömu sjónarmið til frelsis, sjálfstæðis þjóðanna, jafnréttis og mannréttinda, sömu hagsmunir – líka efnahagslega; 80-90% af okkar útflutningi fara til Evrópu. Og, við munum aðeins komast af til lengri framtíðar sem sameinuð og samstillt, sterk Evrópa!
ESB ríkjasambandið samanstendur nú af 27 þjóðríkjum og byggir á mesta lýðræði sögunnar. Sérhvert aðildarríkjanna hefur sinn kommissar, ráðherra, hvert bara einn, sína þingmenn á Evrópuþinginu og öll hafa þau jafnt neitunarvald; geta fellt tillögur um ný, stærri áform, reglur eða lög. Ef við værum fullgilt aðildarríki færi ekkert stórmál í gegn án þess að við samþykktum líka.
Væri ekki líka flott ef við gætum beitt eigin gjaldmiðli nánast hvar sem er, en til þess verðum við, fyrst, að taka skrefið til fulls, fara úr 80-90% ESB-aðild (án áhrifa) í 100% ESB-aðild (með fullum áhrifum) og taka upp evru.
Fyrsta skrefið er þó auðvitað það, að landsmenn kjósi um óskuldbindandi framhaldsviðræður við ESB og klári þær.
Eini stjórnmálaflokkurinn, sem styður það með afgerandi hætti er Viðreisn. Viðreisn er ekki bara flokkur breytinga, heldur flokkur góðra breytinga.
