Þrátt fyrir stýrivaxtalækkun Seðlabankans í gær eru raunvextir hér á landi hærri í október en þeir voru í september. Það er vegna þess að verðbólga lækkaði um 0,6 prósent milli mánaða en vextirnir lækkuðu einungis um 0,25 prósent. Því má segja að ákvörðun peningastefnunefndar hafi orðið til þess að raunvaxtahækkunin er minni en verið hefði að óbreyttu, en engan vegin er hægt að tala um að vextir hafi lækkað hér á landi.
Það eru nefnilega raunvextirnir sem hafa áhrif á ráðstöfunartekjur heimila og raunar fyrirtækja líka, en ekki nafnvextirnir sem slíkir. Ef Seðlabankinn hefði viljað lækka raunvexti hefði hann þurft að lækka meginvexti sína um meira en sem nemur lækkun verðbólgu milli mánaða, t.d. um 0,75 prósent, niður í 8,5 prósent. Þá hefðu raunvextir lækkað úr 3,25 prósentum niður í 3,1 prósent. Ákvörðun Seðlabankans í gær hækkar hins vegar raunvextina úr 3,25 prósentum í 3,6 prósent. Án stýrivaxtalækkunar hefðu vextirnir hækkað upp í 3,85 prósent.
Guðbrandur Einarsson, þingmaður Viðreisnar, gagnrýnir Seðlabankann og vaxtastefnu hans harðlega í aðsendri grein á Eyjunni í dag og bendir einmitt á þá staðreynd að rangt er að tala um að vextir hafi lækkað í gær þar sem raunvextir hækkuðu.
Hann bendir á að í viðtali við Fréttablaðið árið 2020, þegar stýrivextir voru lækkaðir niður í 0,75 prósent hafi seðlabankastjóri sagt eftirfarandi:
„Verðtryggingin var upphaflega sett á vegna þess að við réðum ekki við verðbólguna. Núna eru tímarnir breyttir. Í fyrsta sinn er það raunverulegur valkostur fyrir heimilin að skipta yfir í nafnvexti og þannig afnema verðtrygginguna að eigin frumkvæði af sínum lánum.“
Guðbrandur segir þessi orð seðlabankastjóra ekki hafa elst vel. „Sérstaklega í ljósi þess að þessi sami seðlabankastjóri talar nú fyrir því að heimilin færi sig yfir í verðtryggð lán.
Margir stukku á vagninn á sínum tíma og tóku óverðtryggð lán með föstum vöxtum til einhverra ára. Nú eru þessir lánssamningar hins vegar að losna og flest heimili hafa enga aðra möguleika en að skuldbreyta yfir í verðtryggð lán. Við erum ekki að tala um neinar smá upphæðir í þessu samhengi því þúsundir heimila með heildarlán upp á 600 til 700 milljarða eru í þessari stöðu.“
Guðbrandur rifjar upp þrautagöngu þjóðarinnar með íslensku krónunni:
„Við hér á Íslandi höfum lifað með íslensku krónunni í 100 ár með öllum þeim óstöðugleika sem henni fylgja. Enda gáfust stjórnmálamenn fortíðarinnar upp á henni og tóku upp verðtryggða krónu með svokölluðum Ólafslögum árið 1979. Sú aðgerð skilaði engu nema aukinni verðbólgu sem leiddi svo til þess að menn lögðu niður rófuna að nýju og afnámu verðtryggingu launa árið 1983 til að koma í veg fyrir víxlverkun verðlags og launa.
Heimild til færslu bókhalds og ársreikninga í erlendri mynt var svo veitt í ársbyrjun 2002 og nú er svo komið að hátt í þrjú hundruð fyrirtæki með tekjur upp á margfalda landsframleiðslu gera upp í erlendri mynt. Eftir situr íslenskur almenningur bundinn á klafa hinnar verðtryggðu krónu, eignast lítið sem ekkert og er umvafinn skuldum fram á grafarbakkann.“
Hann segir Íslendinga búa við efnahagslega sýndarveruleika sem „með ónýtan gjaldmiðil og okurvexti. Það er hinn síendurtekni og nöturlegi veruleiki vinnuþræla verðbólgunnar.“
Grein Guðbrands má lesa hér.
