Þegar verðbólga hækkaði verulega í síðasta mánuði hafði Innherji á Vísi eftir hagfræðingum Arion banka að óvænt hækkun breytti ekki heildarmyndinni.
Fáeinir hrukku þó í kút af þessu tilefni. Í Danmörku hefði 0,5% hækkun verðbólgu verið líkt við jarðskjálfta. Í okkar umhverfi bera viðbrögð bankahagfræðinganna hins vegar vott um raunsæi og yfirvegun.
Það er einfaldlega rétt hjá þeim að verðbólguhækkun af þessari stærðargráðu breytir ekki heildarmyndinni. Það er heildarmyndin, sem er skökk. Munurinn á okkur og Dönum liggur þar.
Viðskipta-Mogginn skýrði þessa skekkju vel 24. júlí. Þar er minnt á að í byrjun þess mánaðar ákvað fjármálaráðherra að auka framboð ríkisskuldabréfa um 30 milljarða króna.
Auk þess er minnt á að útgáfa ríkisvíxla hafi verið aukin um 16 milljarða króna þar sem skattborgararnir greiða hátt í 10% árlega vexti.
Í ofanálag hefur ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréf til tveggja ára rokið upp. Ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréf til lengri tíma hefur einnig hækkað verulega að undanförnu. Markaðurinn virðist meta það svo að undir lok næsta kjörtímabils verði ávöxtunarkrafan um 7%.
Agnar Tómas Möller fjárfestir og stjórnarmaður í Íslandsbanka segir í fréttaskýringu Viðskipta-Moggans að hann minnist þess ekki að endurfjármögnunarþörf íslenska ríkisins hafi verið jafn mikil frá árunum eftir fjármálakreppu.
Hann segir enn fremur að markaðurinn sé að verðleggja hægara vaxtalækkunarferli og hærri vexti í framtíðinni en áður þar sem þróun raun- og nafnvaxta í framtíðinni hafi verið of bjartsýn.
Ef allt er tekið saman; útistandandi víxlar, lánsfjárjöfnuður, afborganir og vextir til 2026, gæti það verið yfir 700 milljarðar króna, sem ríkið þarf að fjármagna að mati Agnars Tómasar. Af því dregur hann þessa ályktun:
„Ríkið er að taka lán á mun hærri vöxtum en það hefur gert í langan tíma og ef vextir koma ekki mikið niður gæti það haft snjóboltaáhrif á afkomu og fjármögnun ríkissjóðs þar sem hækkandi vaxtabyrði gæti haft neikvæð áhrif á langtímavexti, og svo koll af kolli.“
Þessi þungu aðvörunarorð falla á sama tíma og þingmenn stjórnarflokkanna telji aðhald í ríkisfjármálum fullnægjandi.
Þá fjallar Agnar Tómas Möller um aðlögunarleið heimila og fyrirtækja:
„Við erum með tvo gjaldmiðla í landinu, verðtryggðu og óverðtryggðu krónuna, sem leiðir til þess að þegar aðhald peningastefnunefndarinnar er í hámarki færir hagkerfið sig úr óverðtryggðu krónunni í þá verðtryggðu, sem miðað við útlánsvexti í dag, þýðir um helmingi lægri greiðslubyrði hefðbundinna lána-
því eru háir raunvextir líklega óhjákvæmilegur fylgifiskur hinnar tvíkynja krónu á meðan efnahagslífið gengur bærilega.“
Hin hliðin á því sem sérfræðingurinn er að segja er þessi:
Ríkissjóður, íslensk heimili og íslensk fyrirtæki, önnur en útflutningsfyrirtækin, þurfa að laga sig að skekkju í heildarmyndinni. Dönsk heimili og dönsk fyrirtæki hafa hins vegar aldrei heyrt um hugtakið skekkjuaðlögun.
Þetta er kjarni málsins: Þó að við náum verðbólgumarkmiðinu verða raunvextir í fyrirsjáanlegri framtíð um 4%. Það er viðvarandi tvöfalt eða jafnvel þrefalt meiri raunvaxtabyrði en í grannlöndunum.
Þetta er viðmiðið, sem hagfræðingar Arion banka nota. Þar breytir 0,5% verðbólguhækkun eðlilega ekki heildarmyndinni og aðhald í ríkisfjármálum virðist fullnægjandi í augum meirihluta þingmanna.
Nauðvörn heimila og fyrirtækja er að aðlagast skekkjunni með verðtryggðum lánum. Það er deyfilyf.
Að óbreyttu felst aðlögun ríkissjóðs í vali á milli skertrar þjónustu heilbrigðiskerfisins, skólanna, löggæslunnar og vegakerfisins eða umtalsverðra skattahækkana.
Eigendur útflutningsfyrirtækja með yfir 40% þjóðarframleiðslunnar standa utan skökku heildarmyndarinnar og þurfa því ekki aðlögun. Þeir vilja ekki leiðrétta heildarmyndina af því að það eyðir forskoti þeirra á innlendum fjárfestingamarkaði.
· Þingmenn stjórnarflokkanna vilja af sömu ástæðu aðlögun með skertri almannaþjónustu.
· Samfylkingin vill aðlögun með hærri sköttum.
· Viðreisn vill hins vegar rétta heildarmyndina af með aðlögun að því vaxtaumhverfi sem Danir búa við.
Þingmenn þurfa ekki að hafa meiri áhyggjur en hagfræðingar Arion banka. Hausverkurinn er kjósenda. Þeir þurfa að velja milli þessara þriggja leiða.
