Í starfi mínu sem leiðsögumaður fyrir þýska ferðamenn hafa efnahagsmál á Íslandi oft borið á góma.
Auk þess að hafa áhuga á náttúru og sögu landsins okkar vilja þeir einnig vita hvað það kostar að búa á Íslandi.
Ég segi þeim hvað rafmagn, drykkjarvatn og húshitun er ódýr hér. En það vekur furðu þeirra þegar ég nefni matvælaverð og vexti af húsnæðislánum á Íslandi.
Nýlegar kannanir sýna að matarverð á Íslandi er það þriðja hæsta í heiminum. Þetta háa verðlag upplifa ferðamenn þegar þeir fara á veitingastaði eða kaupa vörur til neyslu sjálfir.
Þjóðverjar eru orðlausir þegar þeir sjá verðið á bjórnum sem er allt að fjórfalt hér á landi miðað við Þýskaland.
Það sem vekur þó mesta athygli Þjóðverjanna eru himinháir vextir á húsnæðislánum hér á landi.
Húsnæðislán í Þýskalandi bera í dag um það bil 3,4% vexti (10 ára lán í evrum) meðan þeir eru 10,75% á Íslandi (Landsbankinn, í íslenskum krónum).
Munurinn er 7,35% sem þýðir að unga fólkið á Íslandi er að borga 4,4 milljónum meira í vexti á fyrsta ári en Þjóðverjar sem eru að taka 60 milljón króna (eða 400 þúsund evru) húsnæðislán.
Íslensk heimili eru þannig að borga 367 þúsund krónum meira á mánuði en þau þýsku í vexti sem eru um það bil 500 þúsund krónur fyrir skatta. Á íslenskum heimilum má segja að annar makinn er bara að vinna fyrir umframvöxtum á Íslandi miðað við þýsku heimilin.
Einn þýskur viðmælandi minn var furðu lostinn þegar hann heyrði þetta og sagði að ef þessir vextir væru í Þýskalandi myndi það leiða til byltingar í landinu. Enginn Þjóðverji myndi sætta sig við þessa okurvexti.
Gjaldmiðillinn okkar, krónan, er aðalorsök hárra vaxta hér á landi. Lán í krónum bera áhættuálag, svokallað krónuálag vegna óstöðugleika gjaldmiðilsins og verðbólguvæntinga í krónuhagkerfinu.
Háir vextir á Íslandi valda hækkun húsnæðisverðs og þar með vísitöluhækkun. Þeir valda hærra matarverði og kynda undir verðbólgubálið.
Háir vextir hér á landi eru engin tilviljun. Þeir eru pólitísk ákvörðun núverandi stjórnvalda sem neita að horfast í augu við ókosti þess að notast við áhættugjaldmiðil sem hefur rýrnað um 99.99% frá því hann var tekinn upp með tilheyrandi eignaupptöku og veldur háu vaxtastigi vegna óstöðugleika hans og smæðar.
Í rauninni er það skammarlegt að íslensk stjórnvöld skuli bjóða unga fólkinu upp á slíka vaxtaþrælkun. Að kaupa íbúð er grunnþörf allra fjölskyldna og hagstæðir vextir eru í raun mannréttindi. Þannig má segja að vaxtastigið hér á landi sé viss skerðing á mannréttindum.
Svona háir vextir eru í dag eingöngu í stríðshrjáðum löndum eins og Rússlandi og Úkraínu, auk Íslands.
Í öllum löndum í norðurhluta Evrópu sem nota evrur eru vextir af húsnæðislánum um 4%. Seðlabanki Evrópu hefur nýlega lækkað stýrivexti og eru þeir einnig um 4%.
Ef Ísland væri með evru sem gjaldmiðil værum við með húsnæðisvexti um 4% eins og önnur evrulönd en ekki 10,75%.
Það er þekkt staðreynd í fjármálaheiminum að íslenska krónan er áhættugjaldmiðill. Öll lán í krónum eru með krónuálagi sem nemur að minnsta kosti 5% þannig að lán í krónum á Íslandi munu alltaf vera með um 5 prósentustigum hærri vexti en lán í evrum, sama hvaða vaxtastig eða stýrivextir eru í landinu.
Krónan er minnsti gjaldmiðill í heiminum. Ekkert þróað smáríki eins og Ísland er með eigin gjaldmiðil. Það er einfaldlega of mikil áhætta og kostar of mikið. Að nota örgjaldmiðil eins og krónuna í flóknu nútíma hagkerfi eins og á Íslandi er afleit og úrelt hugmynd.
Þetta vita þau 265 fyrirtæki á Íslandi sem hafa yfirgefið krónuna og gera upp sinn rekstur aðallega í evrum. Þau taka hagstæð lán í evrum sem okkur almenningi og flestum fyrirtækjum á Íslandi er óheimilt að gera. Þessi fyrirtæki hafa í raun flúið krónuhagkerfið og starfa í mun hagstæðari efnahagsumhverfi en við hin.
Annað gildir um lánskjör þeirra fyrirtækja sem eru enn að starfa í krónuhagkerfinu. En þau geta einfaldlega látið hina háu vexti fara inn í verðlag á matvöru, verð nýbygginga og verð annarra nauðsynja sem kyndir undir verðbólgubálið.
Heimilin í landinu borga hina háu vexti að lokum með hærri verðum á vöru, þjónustu og húsnæði.
Það sem þarf að gera er að taka upp alvöru stöðugan gjaldmiðil á Íslandi. Það gerist með inngöngu landsins í ESB og upptöku evru í kjölfarið.
Talið er að kostnaðurinn við krónuna nemi um einum milljarði króna á dag á Íslandi eða um 400 milljarða á ári, eingöngu í hærri vöxtum af krónulánum einstaklinga, heimila, fyrirtækja og hins opinbera.
Það er í raun furðulegt að almenningur á Íslandi skuli sætta sig við þennan viðbótarkostnað sem rýrir lífskjör og eykur vinnuálag á heimilin í landinu. Þessu er hægt að breyta með því að skipta um gjaldmiðil.
Upptaka evru mun auk þess leiða til aukinnar samkeppni á bankamarkaði og í tryggingum þar sem erlend fyrirtæki munu koma til landsins í auknum mæli. Það hefur gerst í öllum löndum sem taka upp evru.
Með upptöku evru yrðu vextir af húsnæðislánum allt að 60% lægri en í krónum og heimili sem skulda 60 milljónir hefðu tæplega 400 þúsund krónur meira milli handanna í hverjum mánuði. Það munar um minna.
Viðreisn er eini flokkurinn á Alþingi sem vill að Ísland gangi í ESB og taki upp evru.
Í næstu kosningum verður kosið um þetta stærsta hagsmunamál Íslendinga. Þú getur haft áhrif á þetta mál þá.
En þangað til mun ég halda áfram að dásama íslenska náttúru í leiðsögn minni um landið en ég mun ekki minnast á vextina aftur!
Höfundur varaþingmaður Viðreisnar í Suðvesturkjördæmi.
