Nýlega var mér bent á sjónvarpsviðtal, sem átti sér stað á Stöð 2 í maí 2008. Þar ræddi Sölvi Tryggvason við Ásgeir Jónsson, sem þá var yfir greiningardeild Kaupþingsbanka, og Ingólf Bender.
Þegar Ásgeir var spurður um þann orðróm, að íslenzku bankarnir stæðu illa, taldi hann, að slíkt tal væri bara „hystería“, rekstur bankanna gengi vel, góður hagnaður hefði orðið 1. ársfjórðung 2008, og væru horfur fyrir árið þokkalega góðar. Í sannleika sagt, fór þetta viðtal við Ásgeir heldur illa í mig. Mér fannst svör hans og útskýringar loðin og ekki fullkomlega trúverðug.
Í framhaldinu varð mér hugsað til þess að þessi maður er nú æðsti maður íslenzkra banka- og peningamála; valdameiri um efnahagsmál þjóðarinnar, og um leið afkomu og velferð landsmanna, en flestir eða nokkur annar.
Og, hver skipaði hann og endurskipaði (lét vera að auglýsa embættið eftir 5 ár)? Katrín Jakobsdóttir, fyrrverandi forsætisráðherra, en menntun hennar er á sviði íslenzku, bókmennta og frönsku, en banka- og efnahagsmálum hefur hún ekki komið nálægt, svo vitað sé, hvorki í starfi né, þá alls ekki, námi. Í mínum huga hefur hún því ekki „hundsvit“ á banka-, peninga- eða efnahagsmálum, þó hún geti almennt talizt skynsöm, og er, eins og menn vita, góð á bókina. Slíkt dugar bara ekki í rétt og málefnalegt mat á hæfi hagfræðinga, eða annarra efnahagssérfræðinga, endanlega ákvörðun og skipan þeirra í æðstu valdastöður íslenzka ríkisins.
Auðvitað er Ásgeir orðinn reyndari nú en hann var 2008, en mér verður í þessu sambandi þó hugsað til þess, sem hann sagði nokkru eftir skipan hans í Seðlabankastjóraembættið 2019:
„Rétturinn til þess að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands.“
Ýmsum finnst kannske að þetta sé flott sagt, en fyrir mér eru þessi ummæli meira í ætt við froðusnakk og þjóðernisrembing en alvörutal alvörumanna. Með þessu vildi Ásgeir réttlæta það að við værum með íslenzku krónuna og héldum fast í hana. Það væri dýrmætur hluti af okkar fullveldi.
Hvað má þá segja um Þjóðverja, sem lögðu af sitt ofursterka þýzka mark og fóru yfir í sameiginlega mynt með 24 öðrum þjóðum; evruna!? Skyldu Þjóðverjar og hinar 24 evru-þjóðirnar, sem margar eru meðal helztu og merkustu þjóða álfunnar, þá bara hafa fargað sínu fullveldi!? Bara hent því í ruslatunnuna!? Svona snakk fer líka illa í mann.
Yfir í aðra og alvarlegri hlið þessara mála:
Í Morgunblaðinu 27. júní sl. var þessi frétt:
„Verðbólga síðustu mánuði mælist nú 5,8% og lækkaði úr 6,2% í síðasta mánuði. Vísitala neysluverðs án húsnæðis mælist nú 4%. Hefur verðbólgan ekki verið svona lág síðan í janúar 2022“.
Hagfræðinga og efnahagssérfræðinga hinna ýmsu landa greinir á um það hvort húsnæðiskostnaður skuli vera hafður með, eða ekki, þegar kostnaður framfærslu, eða verðbólga, er reiknaður. Mörg lönd hafa húsnæðiskostnað ekki með, telja það sérstakan faktor og mælikvarða.
Ein ástæða þess er sú að vaxtakostnaður spilar mjög sterkt inn í húsnæðiskostnað – byggingarkostnað, fjárfestingu – og ef húsnæðiskostnaður er með í verðbólguútreikningi, vextir eru reiknaðir með, og þeir hækka, þá hækkar framfærsluvísitala, verðbólgan eykst, sem aftur kallar á vaxtahækkun skv. aðferðafræði Seðlabanka. Vítahringur heimsku og fásinnu tekur völd!
Ef við leggjum því húsnæðiskostnað til hliðar, þá er verðbólgan nú 4%. Á sama tíma eru stýrivextir 9,25%. Margir hagfræðingar hafa talið það góða þumalfingursreglu, að stýrivextir og verðbólga væru á svipuðu róli í venjulegu árferði. Kjörtölur 2% verðbólga og 2% stýrivextir.
Í þessu ljósi er 4% verðbólga, og þó 5,8% væri, á sama tíma og stjórn Seðlabanka, peningastefnunefnd, heldur stýrivöxtum í 9,25%, fyrir mér hrein truflun. Hér vantar heila brú!!
Flestar þjóðir stefna á sem mestan hagvöxt, aukna verga landsframleiðslu, VLF, því aðeins með þeim hætti, stærri köku, verður meira til skiptanna; aðeins þannig er hægt að bæta kjör manna og auka velferð. Aukinn hagvöxtur er því hið eilífa aðal keppikefli stjórnvalda, viljinn til að bæta efnahagslega afkomu og -öryggi þegnanna.
Glórulausir stýrivextir Ásgeirs Jakobssonar @ Co hafa nú, hins vegar, ollið því að hagvöxturinn, sem var 8.9% 2022 (reyndar líka þökk fleiri vinnandi höndum), og fór svo niður í 4,1% 2023, er kominn í MÍNUS 4% á 1. ársfjórðungi 2024. Stórfelldur samdráttur átti sér stað í hagkerfinu, kakan til skiptanna var minnkuð verulega, ég segi, vegna skilningsleysis eða heimsku. Annað eins rakú!
Okurvextir síðustu mánaða og missera hafa dregið úr getu atvinnuveganna til að sækja fram, skapa meiri verðmæti, hafa spillt fyrir ferðaþjónustunni, en hennar rekstur og fjárfestingar þarf auðvitað að fjármagna með þessum dýru peningum, og hún kemst ekki hjá að færa þann aukakostnað inn í sitt verðlag, sem aftur leiðir til þess að Ísland er orðið of dýrt fyrir fjölda ferðamanna.
Einkaneysla, sem oft ber uppi hagkerfin, hefur auðvitað heldur engan kraft þar sem umframfé almennings, sem er háð lánsfé með sitt líf og sína afkomu, fer allt í að greiða aukna vexti.
Seðlabanki hefur í reynd ekki aðeins fært stórfellda fjármuni af skuldurum landsins, með ofbeldi, yfir til banka og fjármagnseigenda, heldur hefur hann líka lagt dauðs manns hönd á íslenzkt þjóðfélag!
Þeim manni, sem á að tryggja efnahagslega velferð landsmanna, hefur með glóruleysi og yfirkeyrslu tekizt að snúa góðum hagvexti í alvarlegan samdrátt og minnka þar með þá tertu, sem þjóðin hefur til skiptanna. Ef ég væri forsætisráðherra myndi ég auglýsa stöðu Seðlabankastjóra í hvelli.
