Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra boðaði á dögunum hertar aðgerðir gegn viðskiptabönkunum á Íslandi sem hirða formúgur af fólki fyrir það viðvik eitt að strjúka korti við posa. Það er ekki bara tímabært, heldur líka réttlætismál fyrir neytendur í landinu sem sæta óheyrilegu okri í þessum efnum, langt umfram það sem þekkist í nágrannalöndunum.
En það er að vísu kunnuglegt stef á klakanum.
Og svo bíræfið er þetta athæfi íslenskra banka að það kostar landsmenn meira að nota greiðslukort í útlöndum heldur en að vera með seðla í veskinu upp á gamla mátann. Hver kortafærsla er með öðrum orðum svo dýru verði keypt að það borgar sig að hafa seðlabúntið í handraðanum á leið úr landi.
Og hvernig er hægt að búa í svona lélegu hagkerfi?
Svarið er jafn einfalt og það er sárt. Íslenska viðskiptasnilldin er að taka samráð fram yfir samkeppni. Einkaframtakið á Íslandi hefur í mörgum tilvikum verið svo óþroskað á samfelldum lýðveldistímanum að það hefur ýmist verið á móti því að fyrirtæki berjist sín á milli um lægsta vöruverðið, ellegar að það er bara samið um það sín á milli hvernig skipta eigi kökunni.
Frægt er það með endemum þegar stórkaupmannaklíkan í Reykjavík lagði heilu björgin í götu Pálma Jónssonar í Hagkaupum á sjötta og sjöunda áratug síðustu aldar til að koma í veg fyrir að einhver utanaðkomandi lukkuriddari færi að bjóða almenningi vörur á viðráðanlegu verði. Þeir heildsalar sem áræddu að útvega Pálma vörur yrðu settir umsvifalaust út á guð og gaddinn. Þeir skildu ekki voga sér.
Og sagan endurtók sig svo vitaskuld þegar Jóhannes Jónsson í Bónus haslaði sér völl á níunda áratugnum. Birgjum hans var hótað með nákvæmlega sama hætti. Þeir fengju sko rassskellinn.
En ætli þarna séu ekki nefndir til sögunnar heiðarlegustu sjálfstæðismennirnir á sínum tíma sem áttu í útistöðum við innmúruðustu hægrimennina í valdaklíku landsins og allt það úldna afturhald.
„Það gengur ekki lengur að láta almúgann borga ókjörin öll fyrir vanþroskað viðskiptalíf.“
Samráð einkafyrirtækja á Íslandi er svo gróið inn í viðskiptasiðferðið að ekki verður tölu komið á allar þær fréttir sem sagðar hafa verið af því svínaríi á síðustu áratugum. Gildir einu hvort þar hafi komið við sögu olíufélögin, byggingarvörufyrirtækin, eða skipafélögin, sem nú síðast hafa verið í hámæli.
En það er líka til merkis um hvað landsmenn eru orðnir vanir þessum launráðum að þeir kippa sér ekki upp við tíðindin. Það hreyfir hvorki pottum né pönnum. Og almenningur situr bara svínbeygður eftir og veit sem er að þessu verður ekki breytt svo hæglega. Sinn sé bara siður í hverju landi.
Jafnvel þó tjónið, eins og í tilviki skipafélaganna, kosti samfélagið meira en sem nemur uppkaupum ríkisins á öllum fasteignum Grindvíkinga. Yfir sextíu milljarða króna.
En það hreyfir ekki búsáhöldum.
Það á að vera meginerindi alþingismanna að vinda bráðan bug á spillingunni sem þrífst í broguðum bissness hér á landi. Það fylgir því ekki einasta mikil kjarabót fyrir almenning heldur líka atvinnulífið sjálft. Það gengur ekki lengur að láta almúgann borga ókjörin öll fyrir vanþroskað viðskiptalíf.
