Stefán Ólafsson, prófessor emeritus við HÍ og sérfræðingur hjá Eflingu, segir að verðbólgan sem geisar hérlendis sé hagnaðadrifin en ekki launadrifin og því séu sökudólgarnir á henni stjórnendur fyrirtækja en ekki verkalýðshreyfingin eins og Þorsteinn Víglundsson, forstjóri og fyrrum félagsmálaráðherra, hélt fram í grein á dögunum.
Segir Stefán, í aðsendri grein á Vísi í dag, að málflutningur Þorsteins hafi verið í senn „hrokafullur og algerlega á skjön við staðreyndir.”
Telur Stefán að ekkert nýtt hafi komið frá Þorsteini og sakar hann um að hafa áður tuggið upp þennan „áróður atvinnurekenda” sem illu heilli, að mati Stefáns, bæði Seðlabankinn og talsmenn ríkisstjórnarinnar virðast nú hafa tekið undir:
Ef of mikil kaupmáttaraukning launa hefði verið í hagkerfinu á þessum tíma sem verðbólgan hefur verið að blossa upp þá hefði það átt að koma fram í því að hlutur launafólks af verðmætasköpuninni í landinu hefði aukist og hlutur fyrirtækja- og fjármagnseigenda hefði þá átt að vera að lækka. En þróunin hefur verið algerlega á hinn veginn.
Stefán segir að í aðdraganda þess að verðbólgan fór á skrið,. árin 2018 til 2020, og svo alveg til dagsins í dag hafi hlutur launafólks af verðmætasköpuninni verið að minnka umtalsvert og hlutur fyrirtækja- og fjármagnseigenda að aukast. Það segir hann vera til marks um að verðbólgan sé fyrst og fremst hagnaðardrifin en ekki launadrifin og vísar í skýringarmynd í greininni.
Hlutur launafólks var kominn úr 64% 2018 niður í 59% af verðmætasköpuninni í fyrra og fer væntanlega niður í 57% á yfirstandandi ári. Langtímameðaltal á hlut launafólks er 62% (1973 til 2022). Staða launafólks í heild er því orðin óviðunandi. Hlutur fyrirtækja- og fjármagnseigenda jókst á sama tíma úr 36% upp í um 43% á þessu ári og búa fyrirtækin nú við methagnað. Það er beint samband milli aukins hlutar fyrirtækja af þjóðarkökunni og aukinnar verðbólgu
Láglaunafólk fékk mestu kaupmáttaraukninguna út úr Lífskjarssamningnum 2019-2022 vegna hinna flötu krónutöluhækkana sem þar var beitt, en aukning heildar launakostnaðar fyrirtækja varð samt hófleg, því hlutfallsleg hækkun meðal og hærri launa var lægri en hjá láglaunafólki. Raunar var launahækkunin þó almennt of lítil miðað við góðan gang í verðmætasköpuninni.
Þá segir hann ennfremur að þó Seðlabankinn hafi birt tölur um að laun hafi hækkað hlutfallslega meira hér en í grannríkjunum þá sé það eðlilegt, vegna þess að verðmætasköpunin hefur verið meiri hér og verðlag hærra.
Ef áfram verður hlustað á áróður atvinnurekenda og hagfræðinganna í Seðlabankanum þá mun hlutur launafólks af verðmætasköpuninni minnka enn frekar. Verkalýðshreyfingin þarf því að halda sínu striki frá Lífskjarasamningnum.
