Landhelgisgæsla Íslands er stolt okkar sem sjálfstæðrar þjóðar. Það er frumskylda ríkisstjórnar á hverjum tíma að standa vörð um þjóðaröryggi og öflugar almannavarnir. Fyrr í haust sagði dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn sem ég bar upp á Alþingi: „Það liggur alveg fyrir að það þarf að koma aukið fjármagn eða það þarf að selja flugvél, skip eða þyrlu.“ Þar vísaði ráðherra til vanfjármögnunar Landhelgisgæslunnar á fjárlögum og áralangrar vanrækslu núverandi ríkisstjórnar á sviði öryggismála. Nú stefnir í að ríkisstjórnin ætli ekki að gera neinar breytingar þar á í breytingartillögum sínum við eigin fjárlög. Það er háalvarlegt mál og þess vegna stóð ég fyrir sérstakri umræðu á Alþingi í dag um stöðu Landhelgisgæslunnar þar sem dómsmálaráðherra var til svara.
Niðurstaða þeirrar umræðu er sú að Landhelgisgæsla Íslands var lofuð í bak og fyrir af þingmönnum stjórnarflokkanna en ekki fjármögnuð. Dómsmálaráðherra gat ekki gefið afdráttarlaus svör við þeim spurningum sem ég lagði fram en sagðist vona að Alþingi gerði breytingar á fjárlögunum. Það sætir furðu að mínu mati að ríkisstjórnin skuli ekki geta náð saman um svona grundvallarmál. Ljóst var af umræðunni að krafan um viðunandi fjármögnun Gæslunnar nýtur breiðs stuðnings innan allra þingflokka á Alþingi. Stjórnarandstöðuþingmenn töluðu einni röddu. Og jafnvel stjórnarliðum er nóg boðið — eins og Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins, orðaði það: „Ég er orðin vel þreytt á að koma hingað upp í ræðustól til að berjast fyrir því að björgunargeta, innviðir og fjárframlög til Landhelgisgæslu og löggæslu séu tryggð með viðunandi hætti.“ Svipað var uppi á teningnum hjá öðrum þingmönnum stjórnarflokkanna sem tóku til máls. Ég spyr því: Hver stöðvar málið? Hvar strandar fjármögnun Landhelgisgæslunnar í raun? Erum við sem þjóð ekki lengur fær um að halda uppi lykilstofnunum til að tryggja öryggi og almannavarnir?
Þessi staða er til skammar fyrir ríkisstjórnina og ekki síst Sjálfstæðisflokkinn, sem hefur farið með ráðuneyti fjármála og dómsmála óslitið undanfarinn áratug. Þetta segi ég ekki af léttúð. En sú staða er einfaldlega komin upp að það er orðinn árviss viðburður að karpa um hvort Landhelgisgæslan þurfi að selja frá sér mikilvægan tækjakost til að standa undir rekstri. Þó að engar vísbendingar hafi komið fram um að reksturinn sé í ólagi heldur þvert á móti. Til að viðhalda óbreyttri starfsemi vantar 1 milljarð króna í fjárlög ársins 2024. En samkvæmt skýrslu Ríkisendurskoðunar þyrfti að styrkja rekstrargrunninn um 2 milljarða króna til að standa undir þeirri þjónustu sem Landhelgisgæslunni er ætlað að veita um land allt. Þá yrði til að mynda mögulegt að starfrækja björgunar- og sjúkraþyrlu á Norðausturlandi, og fjölga um leið áhöfnum til að stytta viðbragðstíma á Vestur- og Suðurlandi. Þannig mætti styrkja til muna viðbragðsgetu í björgun sem og sjúkraflutninga í landinu. Þetta er einmitt ein af þeim tillögum sem við í Samfylkingunni kynntum á dögunum um heilbrigðismál í útspilinu Örugg skref í heilbrigðis- og öldrunarmálum.
Ég bind vonir við að Alþingi geti tekið höndum saman á næstu dögum og snúið við vondri ákvörðun ríkisstjórnarinnar um að vanfjármagna Landhelgisgæslu Íslands. Það hljótum við að geta gert í þágu
þjóðaröryggis og almannavarna í landinu En ég tel að stjórnarliðar þurfi að hugsa sinn gang. Hvers konar efnahagsstefnu er verið að reka ef það er orðinn árviss umræða hvort Landhelgisgæslan þurfi „selja flugvél, skip eða þyrlu“ til að geta staðið undir grunnrekstri?
Kristrún Frostadóttir,
formaður Samfylkingarinnar – Jafnaðarflokks Ísland
