Í full tíu ár hafa sex dómsmálaráðherrar úr röðum sjálfstæðismanna borið ábyrgð á málefnum innflytjenda. Í byrjun vikunnar tók sjöundi ráðherrann við þessari ábyrgð.
Af því tilefni sagði fjármálaráðherra að við hefðum algjörlega misst tökin á þessum málum. Bæjarstjórinn Hafnarfirði svaraði því til í Kastljósi að þessi þungi áfellisdómur væri sjálfsgagnrýni.
Það eru orð að sönnu. Fá dæmi eru um að forystumenn í stjórnmálum hafi gengist með svo afgerandi hætti við mistökum eftir að hafa borið ábyrgð á málaflokki samfellt í áratug.
Hver er sökudólgurinn?
Fjármálaráðherra staðhæfði í viðtali á RÚV að þingið hefði brugðist.
Stærsti flokkurinn í þremur ríkisstjórnum með ábyrgð á innflytjendamálum allan tímann má vissulega nota stór orð um lausatök. Hitt lýsir veruleikaflótta að skrifa þau á minnihlutann á Alþingi.
Að svo miklu leyti sem flokkur dómsmálaráðherra axlar ekki einn ábyrgð á ófremdarástandinu, sem fjármálaráðherra lýsir um sumt réttilega, getur hann aðeins sakast við samstarfsflokkana.
Fjármálaráðherra skuldar þar af leiðandi svar við því hvaða samstarfsflokkar í þremur ríkisstjórnum hafa komið í veg fyrir að sex dómsmálaráðherrar næðu árangri í þessum málaflokki.
Mat Jóns Gunnarssonar
Jón Gunnarsson fráfarandi dómsmálaráðherra er hins vegar skýr um þetta. Hann segir sem er að vandi Sjálfstæðisflokksins sé samstarfið við VG. Auk útlendingamálanna og lögreglumálanna nefnir hann í því samhengi varnar- og öryggismál og orkumál.
Öllum má vera ljóst að pólarnir í stjórnmálum geta ekki til lengdar náð saman um markvissa stefnu. Jón Gunnarsson segir bara satt um þá staðreynd. Aðrir reyna að loka augunum eða draga athyglina að öðru.
Forsætisráðherra reynir að loka augunum með því að mæla útideyfu bót á öllum helstu málasviðum.
Fjármálaráðherra reynir á hinn bóginn að draga athyglina frá útideyfu samstarfsins með því að koma umræðu um málefni útlendinga á Pírataplan með öfugum formerkjum.
Mat Guðmundar Inga Guðbrandssonar
Varaformaður VG sagði á fundi á Ísafirði í fyrra að hlutverk flokksins í ríkisstjórn væri ekki síst fólgið í því að stöðva hugmyndafræði Sjálfstæðisflokksins.
Skilgreiningar Jóns Gunnarssonar og Guðmundar Inga Guðbrandssonar á eðli samstarfsins falla einfaldlega saman. Það byggist ekki á málamiðlunum heldur gagnkvæmu neitunarvaldi.
Hér þarf að hafa í huga að Sjálfstæðisflokkurinn valdi VG sem besta kostinn til áframhaldandi samstarfs í kjölfar síðustu kosninga. Eftir kosningarnar 2017 voru aðstæður aftur á móti með þeim hætti að útilokað var að mynda annars konar ríkisstjórn.
Kjarni málsins er sá að Sjálfstæðisflokkurinn kaus VG til áframhaldandi samstarfs þótt unnt væri að mynda ríkisstjórn nær grundvallarhugmyndum hans í ríkisfjármálum, öryggis- og varnarmálum, orkumálum og útlendingamálum.
Tilveruklípan
Samstarf um ríkisstjórn með raunverulega stefnu hefði vissulega kostað erfiðar málamiðlanir. En þingmenn sjálfstæðismanna völdu sjálfir gagnkvæmt neitunarvald og útideyfu með VG.
Þeir bera ábyrgð á því vali gagnvart kjósendum í komandi kosningum. Jón Gunnarsson gengst við því að þetta val hafi verið mistök. Aðrir gera það ekki.
Þetta er raunverulega pólitíska tilveruklípan, sem þingflokkur dómsmálaráðherra er í þegar hann mætir fólkinu í landinu.
Afleiðingar samstarfsins
Skollaleikur með pólitísku ábyrgðina breytir ekki hinu að við höfum ekki fulla stjórn á þróun útlendingamála. Á þeim vanda þarf að taka málefnalega en ekki með sleggjudómum.
Um leið er heldur ekki unnt að horfa fram hjá því að við höfum ekki haft stjórn á ofvexti í ferðaþjónustu, ekki á þróun ríkisfjármála, ekki á orkumálum, ekki á loftslagsmálum, ekki í peningamálum, ekki á löggjöf um vinnumarkaðinn, ekki á hvalveiðum og ekki varðandi endurskoðun þjóðaröryggisstefnu.
Þetta sér Jón Gunnarsson.
Utanríkismálin hafa aftur á móti verið í öruggum skorðum og traustum höndum; að vísu án nýrra skrefa í fjölþjóða samstarfi.
Þegar fjármálaráðherra þvær hendur sínar af vandræðunum í útlendingamálum beinir hann sjálfkrafa sjónum manna að sömu afleiðingum stjórnarsamstarfsins á mörgum öðrum sviðum, þótt ætlunin sé hin: Að draga athyglina frá þeim ógöngum.
