Viggó Örn Jónsson, ráðgjafi hjá Aton.JL, líkir sóttvarnaraðgerðum á Íslandi við matreiðslu á froskum í pistil sem hann birti á Vísir.is í dag. Hann segir að sóttvarnaraðgerðum hafa verið aukið þar til að við erum komin í raunveruleika sem okkur hefði blöskrað fyrir ári síðan.
Hlutir sem voru eðlilegir fyrir rúmlega ári síðan eru tabú í dag
„Nú er ár liðið. Líf okkar hefur breyst mikið og við getum ekki lengur sagt með góðri samvisku að við búum í frjálsu samfélagi. Það sem átti að vera nokkurra vikna átak til að fletja út kúrfu er orðið að tímalausri styrjöld við veiru sem er ekki hægt að útrýma og til þess eigum við öll að vera tilbúin að fórna frelsi okkar,“ skrifar Viggó og segir að smátt og smátt hafi Íslendingar gefið eftir stjórn á fleiri og fleiri þáttum í okkar lífi.
Þar kemur viðlíkingin við matreiðslu á froskum inn. Viggó segir: „Til að sjóða frosk lifandi þarf að hita vatnið hægt. Annars hoppar hann uppúr,“ en svipað hefur gerst hér á landi varðandi sóttvarnir. Allt í einu má ekki mæta í vinnu, fara í sund, fara í ferðalög eða bjóða fólki í mat. Hlutir sem voru eðlilegir fyrir rúmlega ári síðan eru tabú í dag.
„Hvað gerist þegar þér er sagt á hverjum einasta degi frá einhverri einni hættu? Þegar allir fjölmiðlar tyggja sömu staðreyndirnar? Tölurnar uppfærðar á hverjum degi eins og um sé að ræða langmikilvægustu hættu samtímans? Hvað gerist þegar óttinn er stöðugt nærður?“ segir Viggó og líkir fjölmiðlaumræðunni í Covid-19 faraldrinum við umræðu fjölmiðla eftir hryðjuverkaárásirnar þann 11. september 2001. Þar hafi hættan við hryðjuverkum verið ýkt og fólk hræddara en þörf var á.
Óttinn eyðileggur samkennd
„Til þess að tryggja eigið öryggi var fólk tilbúið að hefja styrjaldir í fjarlægum löndum. Óttinn eyðileggur samkennd. Óttinn eyðileggur umræðu. Hrætt fólk tekur dómgreindarlausar ákvarðanir og segir eins og lögmaðurinn sagði í liðinni viku um fólk sem var verið að loka inni án dóms og laga: „Hættið að væla. Lagagrundvöllurinn er aukaatriði.“ Kunnugleg orð frá umræðunni um Guantanamo Bay,“ segir Viggó.
Hann bendir á að fyrst um sinn hafi sóttvarnalæknir haldið því fram að grímur gerðu lítið gagn gegn faraldrinum en nokkrum mánuðum seinna voru þær orðnar lífsnauðsynlegar.
„Hvers vegna? Trúir því einhver í alvörunni að þetta geri gagn? Grímurnar eru ekki sóttvarnarráðstöfun. Þær eru tæki til að láta fólk hlýða. Gera það sýnilegt að við eigum öll að lúta höfði fyrir ákvörðunum yfirvalda. Ákvörðun sem er fráleit í dag er orðin eðlileg og sjálfsögð ári seinna þegar við erum öll búin að hlýða henni nógu lengi. Þegar Inga Sæland vildi loka fólk inni í Egilshöll þótti það fyndið. Ári síðar er búið að hita nógu vel upp í vatninu til þess að sambærilegar ráðstafanir þykja fullkomlega eðilegar. Samt erum við miklu öruggari nú. Samt er búið að bólusetja stóran hluta þeirra sem eru í einhverri raunverulegri hættu. Þetta ár ætti að gera það auðveldara að skilja hvernig fólk hefur í fortíðinni glatað réttindum sínum fyrir falskt öryggi.“
Lágmarkskrafa að stjórnvöld svari
Viggó bendir á nokkrar aðgerðir sem stjórnvöld hafa gripið til, til að bæta sóttvarnir.
„Við búum nú í landi þar sem er eðlilegt að nágranni þinn hringi á lögregluna ef þú ert með fermingarveislu. Það er eðlilegt að loka þig inni í stofufangelsi án dóms og laga. Það er eðlilegt að banna þér að mæta til vinnu eða stunda nám. Það er eðlilegt að loka verslunum, veitingastöðum, líkamsrækt, flugvöllum og almenningssamgöngum,“ skrifar Viggó og segir Íslendinga hafa látið þetta yfir sig ganga, gegn betri vitund.
Hann vill meina að fólk hafi sætt sig við að láta undan hræðslu annarra vegna þess að allt átti að vera tímabundið.
„En markmiðinu er stöðugt breytt. Það sem var fyrst flöt kúrfa er nú veirulaust samfélag. Við áttum að verja heilbrigðiskerfið en erum nú að bíða eftir hjarðónæmi – hvernig svo sem það er skilgreint. Við ætluðum að bólusetja viðkvæma hópa en nú virðast það vera allir. Það er lágmarkskrafa að stjórnvöld svari því hversu lengi þessi bilun á að halda áfram. Hvenær, nákvæmlega, á þetta svokallaða þríeyki að pakka saman? Hvað, nákvæmlega, er markmiðið?
Fólk er ólíkt. Sumir vilja ganga lengra en aðrir. Það er eðlilegt. Það sem er ekki eðlilegt er hinn fullkomni skortur á umræðu um sóttvarnir, markmið þeirra, gagnsemi og siðferði. Þinginu hefur mistekist að vera vettvangur umræðu. Gagnslausir fjölmiðlar hafa flutt einhliða málflutning kerfisins og þess fámenna hóps sem tekur ákvarðanirnar. Ríkisútvarpið er ekki öryggisventill heldur áróðurstæki. Án umræðu er engin gagnrýnin hugsun og mörgum fannst það beinlínis fyndið þegar blaðamaður í áramótaskaupinu dirfðist að spyrja spurninga af yfirvöldum. Vel soðnir froskar eru hlýðnir froskar,“ segir Viggó að lokum.
