Þóra Kristín Þórsdóttir, forynja Kvennahreyfingarinnar, skrifar opið bréf til Ásmundar Einars Daðasonar, barna- og félagsmálaráðherra, í Kjarnann í dag. Fer hún fram á hærri greiðslur úr fæðingarorlofssjóði en áætlað er og segir aðferðafræðina sem notuð sé til útreikninga ganga gegn kynjajafnrétti.
Ásmundur hyggst lengja fæðingarorlofið úr níu mánuðum í 12, sem og hækka hámarksgreiðslur þess, verði frumvarp hans að lögum á yfirstandandi þingi. Tvöfaldar sú aðgerð heildarútgjöldin til málaflokksins frá 2017, úr 10 í 20 milljarða.
Sjá nánar: Hyggst lengja fæðingarorlof og hækka greiðslur – Útgjöldin tvöfaldast frá 2017
Þóra Kristín segir þetta gleðiefni, en vill að gengið verði lengra:
„Hitt er leiðinlegra og það er að greiðsluhámarkið verður ennþá of lágt til að flestir foreldrar geti með góðu móti tekið sér heilsárs fæðingarorlof.“
Þóra rekur síðan hvers vegna þurfti að setja þak á greiðslur úr sjóðnum :
„Í upphafi var ekki þak á fæðingarorlofsgreiðslum annað en að þær voru alltaf miðaðar við fyrri laun. Svo þegar nokkrir ofurlaunastrákar voru nánast búnir að tæma sjóðinn þótti sýnt að eitthvert þak þurfti að vera. Það var sett (svo fólk fékk 80% af laununum sínum en aldrei hærra en X) og svo var þetta þak lækkað í skrefum þar til það endaði í 535 þúsund 2008. Þá kom kreppa.“
Þóra nefnir síðan hvernig vinstristjórnin lét velferðakerfið finna fyrir niðurskurðarhnífnum, sem gerði það að verkum að hámarksgreiðslur úr fæðingarorlofssjóði voru komnar niður í 300 þúsund árið 2010. Nú séu þær í 520 þúsundum og stefnt sé á að þær verði 600 þúsund með frumvarpi Ásmundar, en þar með sé ekki öll sagan sögð:
„Fljótt á litið virðist því vera að á 2020 muni greiðsluhámarkið loksins verða hærra en það var fyrir kreppu og það meira að segja nokkuð hærra. En það er það aðeins að nafninu til, í krónum talið. Það vantar nefnilega enn nokkuð upp á að greiðsluhámarkið nái að virði því sem það var.“
Þóra rekur síðan hvernig launahlutfallið hefur breyst frá árinu 2008, en miðgildi heildarlauna hefur hækkað um 71% á þeim tíma, sem geri það að verkum að hámarkið úr fæðingarorlofssjóðnum sé ennþá lægra en heildarlaun yfir helmings launafólks í fullu starfi árið 2018. Þá hafi laun hækkað á þessu ári og muni gera það einnig á næsta ári, þegar breyting Ásmundar kemur til framkvæmda.
„Auk þess að lengja orlofstímann er nefnilega tvennt sem þarf nauðsynlega að gera. Fyrir það fyrsta gengur það mjög gegn hugmyndum um kynjajafnrétti að reikna orlofsgreiðslur sem hlutfall af fyrri launum. Sjálfsagt er að miða við síðustu átján mánuði fyrir fæðingu, en hafa verður í huga vegna launamunar munu karlar alltaf hafa þarna forskot, sama hver viðmiðunartíminn er. T.d. er kona í frjósemismeðferð ólíkleg til að bæta við sig vinnu til að hækka mögulega væntanlegar fæðingarorlofsgreiðslur,“
segir Þóra og minnist á að konur séu gjarnan einar um framfærslu barna sinna sem einstæðar mæður og því sé það sérstök hegning fyrir þær að greiðslurnar séu skertar:
„En vilji fólk setja slíkar skerðingar á er að minnsta kosti sjálfsögð krafa að þær eigi aðeins við um tekjuhærri hlutann, þannig til dæmis að fólk sem ekki næði miðgildi heildarlauna fólks í fullu starfi (þ.e. helmingur launafólks) fengi óskertar greiðslur en fólk um og yfir miðgildi fengi 80% fyrri launa, upp að settu marki.“
Þóra segir að önnur lausn sé að hækka greiðslurnar úr fæðingarorlofssjóði enn frekar:
„Best væri að ákvarða ekki ákveðna fjárhæð sem síðan breytist ef og þegar ráðherra vill, heldur binda þær við þróun efnahagsins svo þær haldi virði sínu. Ljóst er að hámarksgreiðslurnar þurfa að vera þannig að meirihluti launafólks verður ekki fyrir tekjuskerðingu á meðan á orlofi stendur og þar þarf að líta til karlanna, enda launahærri og síður líklegri til að taka fullt orlof,“
segir Þóra og bætir við :
„Lang eðlilegast þætti mér að taka tillit til allra launa karla í fullu starfi í þessum útreikningum og miða jafnvel bara við meðaltalið. Að vísu er sá hængur á að þar sem tíma tekur að vinna þessar upplýsingar þá liggja þessar tölur ekki fyrir fyrr en 1-2 árum síðar, svo miða þyrfti við laun karla eins og þau voru fyrir tveimur árum og margfalda með einhverjum stuðli. Fyrir 2020 myndi það þýða að hámarksgreiðslur fæðingarorlofs yrðu 783.000 að viðbættri leiðréttingu vegna áætlaðra launahækkana. Raunar þarf ekki einu sinni að kalla þetta hækkun heldur má kalla þetta leiðréttingu.“
Þóra hefur ákveðna tölu í huga sem sé ásættanleg:
„Árið 2008, þegar hámarkið var 535 þúsund, voru karlar nefnilega með heildarlaun að upphæð 492 þúsund að meðaltali. Hámarksgreiðslurnar voru sum sé tæplega 9% hærri en heildarlaun meðaljóns. Svo ef við gefum okkur að laun hafi hækkað um 2% á yfirstandandi ári að meðaltali þá væri það nokkuð nærri lagi að teljast leiðrétting ef hámark fæðingarorlofsgreiðslna yrði sett 783000*1,11= 869 þúsund. Segjum bara 870 þúsund slétt.“