Eyjólfur Ármannsson, lögfræðingur hjá LLM, ritar grein í Morgunblaðið í dag um þriðja orkupakkann, sem er heitasta kartaflan í stjórnmálum í dag. Að mati Eyjólfs fela þeir fyrirvarar sem stjórnvöld starfa eftir, í sér óvissuferð gagnvart eftirfylgni við EES-samninginn, og hefur samningurinn ekkert gildi fyrir Ísland.
Í greinargerð þingsályktunartillögunnar um innleiðingu ESB-gerðanna segir:
„Verði þessi tillaga samþykkt verður reglugerð (EB) nr. 713/2009 [um Samstarfsstofnunina] innleidd í íslenskan rétt með hefðbundnum hætti en með lagalegum fyrirvara um að grunnvirki sem gera mögulegt að flytja raforku milli Íslands og orkumarkaðar ESB verði ekki reist eða áætluð nema að undangenginni endurskoðun á lagagrundvelli reglugerðarinnar og komi ákvæði hennar sem varða tengingar yfir landamæri ekki til framkvæmda fyrr en að þeirri endurskoðun lokinni. Þá verði jafnframt tekið enn frekar og sérstaklega til skoðunar á vettvangi Alþingis hvort innleiðing hennar við þær aðstæður samræmist íslenskri stjórnarskrá.“
Eyjólfur segir að þessi klausa sé „rýr“ en athyglisverð þar sem hún feli í sér óvissu:
„Sjá má að lagafyrirvarinn felur í sér vafasama lögfræðilega loftfimleika og óvissuferð gagnvart eftirfylgni við EES-samninginn en fyrirvarinn á að setja skorður við að með innleiðingu gerðarinnar geti Ísland orðið hluti innri orkumarkaðarins. Gerðin felur í sér framsal á fullveldi og stjórnskipuleg álitaefni og á Alþingi að krefjast nánari upplýsinga um innleiðinguna. Reglugerð um raforkuviðskipti yfir landamæri er sögð hafa ekki þýðingu hér á landi.
Stjórnvöld ætla því að innleiða í landsrétt ESB-gerðir sem hvorki að stórum hluta er ætlað að hafa gildi né hafa gildi á Íslandi. Hér er um að ræða regluverk sem lítur að helstu náttúruauðlind þjóðarinnar. Allt ber þetta að sama brunni; þriðji orkupakkinn hefur ekki gildi hvað Ísland varðar enda landið ekki hluti af innri raforkumarkaði ESB. Grundvallaratriði er að þetta komi skýrt fram í ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar. Það myndi afstýra óvissu í EES-samstarfinu, sem hefur verið farsælt fyrir Ísland og mikil sátt um.“
Þá segir Eyjólfur að höfnun á þriðja orkupakkanum muni ekki setja aðild Íslands að EES-samningnum í uppnám:
„Alþingi ber að hafna þingsályktunartillögunni og tilkynna það sameiginlegu EES-nefndinni. Slík málsmeðferð ógnar ekki aðild að EES- samningnum enda í fullu samræmi við ákvæði hans. Ótti við slíkt er hættulegur samstarfinu. Stór hluti þriðja orkupakkans hefur ekki gildi fyrir Íslandi líkt og orkumálastjóri ESB og utanríkisráðherra hafa lýst yfir og mikilvægt er að það komi fram í ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar. Nefndin færi varla að komast að öðrum skilningi enda sitja þar undirmenn ráðherrans og orkumálastjórans; sendiherrar Íslands, Noregs og Liechtenstein EFTA-megin og fulltrúi framkvæmdastjórnar ESB. Þetta yrði í fyrsta sinn í 25 ára sögu EES-samningsins sem hinn stjórnskipulegi fyrirvari væri nýttur og máli vísað aftur til nefndarinnar, enda í fyrsta sinn sem ætlunin er að færa helstu náttúruauðlind Íslands undir erlent eftirlit og regluverk innri raforkumarkaðar ESB sem landið er ekki hluti af.“
Eyjólfur nefnir einnig að loðið orðalag sé ekki útskýrt varðandi sérstöðu Íslands og ónauðsynlega byrði:
„Í sameiginlegum skilningi utanríkisráðherra og orkumálastjóra ESB kemur fram að vegna sérstöðu Íslands með einangraðs dreifikerfi raforku hafi stór hluti ákvæða þriðja orkupakkans hvorki gildi né raunhæfa þýðingu hérlendis. Vegna aðstæðna á Íslandi segir einnig: „Þess vegna hentar hið sérstaka fyrirkomulag fyrir Ísland, sem sameiginlega EES-nefndin samþykkti, þar sem komist er hjá allri ónauðsynlegri byrði, best fyrir íslenskar aðstæður.“ Óljóst er hvaða „sérstaka fyrirkomulag fyrir Ísland“ nefndin samþykkti en hana er ekki að sjá í ákvörðun hennar.“
