Samtök atvinnulífsins sögðu í gær að launavísitalan væri ótækt viðmið sem gæfi bjagaða mynd vegna ofmats á launabreytingum:
Flestir standa í þeirri trú að launavísitalan sem Hagstofa Íslands reiknar sé sannur og réttur mælikvarði á launabreytingar í landinu. Því miður er svo ekki. Bjögun vísitölunnar, sem einkum felst í ofmati á launabreytingum, veldur því að vísitalan hækkaði að jafnaði um rúmlega 1% árlega umfram hækkun meðallauna á tímabilinu 2005-2016. Samtökum atvinnulífsins er ekki kunnugt um að önnur lönd noti sömu aðferð og Hagstofan við mat á launabreytingum.
Nú hefur Hagstofan svarað fyrir sig:
Hagstofan hafnar þeirri staðhæfingu Samtaka atvinnulífsins (SA) að launavísitalan sé röng. Staðhæfingin byggir á samanburði milli tveggja mismunandi mælikvarða sem báðir eru hluti af talnaefni Hagstofunnar og segja hvor sína sögu um launabreytingar. Samanburður á þeim getur einn og sér ekki skilað þeirri niðurstöðu að annar mælikvarðinn sé rangur. Sú niðurstaða verður einungis fengin með því að skoða hvort mælikvarði mæli það sem honum er ætlað.
Launavísitalan er einn mælikvarði á launabreytingar en hægt er að nota aðra mælikvarða eins og meðallaun líkt og SA gerir í málflutningi sínum. Við samanburð á mælikvörðum verður ætíð að hafa í huga að þeir segja ólíka sögu, hafa ólíkan tilgang og byggja á mismunandi aðferðum. Samkvæmt lögum nr. 89/1989 á launavísitalan að sýna launabreytingar fyrir fastan vinnutíma. Við framkvæmd mælinga hefur því verið stuðst við það sjónarmið löggjafans að um sé að ræða verðvísitölu þar sem vinnutíma og samsetningu hópsins sem liggur að baki útreikningum er haldið föstum á milli mælinga. Breyting meðallauna sýnir breytingar á launum miðað við samsetningu vinnuaflsins hverju sinni og endurspeglar því bæði breytingar á launum, vinnutíma og vinnuafli auk þess sem gæði gagna aukast ár frá ári.
Meðallaun og launavísitala byggja á sömu gögnum sem fengin eru beint frá launagreiðendum. Um er að ræða nákvæmar og samræmdar upplýsingar sem ná til meirihluta vinnumarkaðarins. Gögnin gera Hagstofunni kleift að gefa út launavísitölu mánaðarlega og ítarlegar upplýsingar um meðallaun á ársgrundvelli. Á grundvelli samanburðar milli launavísitölu og meðallauna staðhæfir SA meðal annars að launabreytingar í þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörfum á árunum 2005–2016 séu ofmetnar um tugi prósenta í launavísitölunni. SA horfir alfarið framhjá ólíkum aðferðum. Aukið framboð af ódýrara vinnuafli í þjónustu-, sölu- og afgreiðslustörfum lækka meðallaunin en áhrifin á launavísitöluna verða óveruleg. Til að launavísitalan lækki þurfa hinsvegar laun einstaklinga að lækka. Við mat á mælikvörðum skiptir öllu máli að hafa í huga hvað sé ætlunin að mæla í stað þess að láta mæligildin sjálf réttlæta mælikvarðann.
Hagstofa Íslands leggur mikið upp úr góðu samstarfi við notendur hagtalna. Aðilar vinnumarkaðarins eru þar ekki undanskildir. Hagstofan vinnur meðal annars sérvinnslur í tengslum við kjarasamninga sem taka mið af þeim forsendum sem aðilarnir hafa mótað. Náist sátt um hvað skuli leggja til grundvallar við mat á launabreytingum skapast forsendur til að þróa nýja mælikvarða.
Hagstofan er sjálfstæð stofnun sem leggur áherslu á fjölbreytt talnaefni. Þróun launatölfræði er mikilvægt og kostnaðarsamt verkefni þar sem taka verður tillit til ólíkra notenda. Hagstofan vinnur stöðugt að bættum aðferðum og gögnum. Í því samhengi má nefna að Hagstofan vinnur að gerð vísitölu launakostnaðar (Labour Cost Index) sem gerir alþjóðlegan samanburð mögulegan. Vísitalan sem birt verður á árinu sýnir breytingu heildarlaunakostnaðar og heildarlauna á unna stund. Með upptöku hennar verður unnt að þjóna hagsmunum ólíkra notenda með því að gefa auknar upplýsingar um íslenskan vinnumarkað.
