Nauðsynlegt er að ráðast í umfangsmikla uppbyggingu húsnæðis um allt land. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í nýrri ályktun stjórnar Íbúðalánasjóðs, en stjórnin fundaði á Sauðárkróki í morgun. Tilefni fundarins þar var opnun nýs húsnæðisbótasviðs Íbúðalánasjóðs sem varð til með yfirtöku sjóðsins á útgreiðslum húsnæðisbóta. Stjórnin samþykkti einnig að grípa til aðgerða til að bæta stöðu leigjenda sem rannsóknir sýna að búa við mun hærri húsnæðiskostnað en aðrir hópar.

Félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, var viðstaddur opnun húsnæðisbótasviðsins á Sauðárkróki og fagnaði í ávarpi sínu ákvörðun Íbúðalánasjóðs um að setja húsnæðisuppbyggingu á landsbyggðinni í forgang. Þá sagði hann leigjendur vera hóp sem þurfi verulega aukinn stuðning enda búi allt of stór hluti þeirra við fátækt og lítið sem ekkert húsnæðisöryggi:

„Landsbyggðin hefur því miður allt of lengi setið eftir í úrræðum stjórnvalda. Það er nauðsynlegt að fara í aðgerðir til þess að tryggja betur húsnæðisöryggi landsmanna, óháð búsetu. Við getum ekki látið það viðgangast að fólki mæti húsnæðisskortur og oft á tíðum val um annars flokks húsnæði þegar það flyst út á land, því það er oft eina húsnæðið sem er laust. Þetta er óviðunandi og skekkir enn frekar samkeppnisstöðu minni sveitarfélaga. Húsnæði er grunnþörf og að sjálfsögðu þarf að byggja nýtt húsnæði og ráðast í endurbætur á fleiri stöðum en SV-horninu. Atvinnulífið á landsbyggðinni er afar þróttmikið um þessar mundir. Ég tel að fólki sem hefur svigrúm til að greiða af húsnæði, þurfa að standa til boða að fá húsnæðislán eða fá almennilegt leiguhúsnæði. Það er kýrskýrt að þarna eru markaðsöflin að bregðast og þá verðum við að mæta því. Fólk verður að hafa aðgang að húsnæði. Það liggur í augum uppi.“

Ákvörðun Íbúðalánasjóðs um að grípa til aðgerða vegna langrar stöðnunar í húsnæðisuppbyggingu á landsbyggðinni er í takti við stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Í húsnæðiskafla sáttmálans stendur að „öruggt húsnæði, óháð efnahag og búsetu, er ein af grundvallarforsendum öflugs samfélags“. Sjóðurinn skoðar nú þær leiðir sem eru færar til að bregðast við skorti á nýbyggingum á landsbyggðinni. Meðal þess sem er til skoðunar er að taka upp sömu úrræði hér á landi og eru til staðar fyrir framkvæmdaraðila á strjálbýlum svæðum í nágrannalöndum okkar varðandi fjármögnun. Lögð er áherslu á að vinnan skili árangri sem fyrst og verði í formi raunhæfra tillagna sem ráðherra og ríkisstjórn geti tekið afstöðu til.

Eina lausa húsnæðið á landsbyggðinni oft illa farið og uppfyllir ekki kröfur
Nýframkvæmdir á húsnæðismarkaði hafa síðustu ár að mestu einskorðast við SV-hornið en greining Íbúðalánasjóðs bendir til að mikil þörf sé á uppbyggingu hentugs íbúðarhúsnæðis á ýmsum þéttbýlissvæðum allt í kringum landið. Þörfin fyrir nýtt húsnæði er meðal annars vegna fólksfjölgunar í kjölfar aukinna atvinnutækifæra. Þá er oft eina lausa húsnæðið í boði fyrir nýja íbúa illa farið eða húsnæði sem uppfyllir á ýmsan hátt ekki kröfur nútímans. Hækkun fasteignaverðs sem valdið hefur fyrstu kaupendum á höfuðborgarsvæðinu vandræðum er ekki stórt vandamál á landsbyggðinni heldur sú staðreynd að lítil sem engin uppbygging hefur átt sér stað. Þegar tölur um byggingu íbúða fyrir og eftir hrun eru skoðaðar sést að fyrir hrun fylgdist þróun húsnæðisuppbyggingar á landinu öllu hlutfallslega að. En eftir hrun er nær öll uppbyggingin á SV-horninu.*

Íbúðalánasjóður hefur á árinu 2017 fundað með yfir 50 sveitarfélögum vegna vinnu við gerð húsnæðisáætlana. Á fundunum hefur komið fram að áskoranir sveitarfélaga í húsnæðismálum eru ólíkar innbyrðis en öll sveitarfélögin eigi sameiginlegt búa við skort á íbúðarhúsnæði. Alvarlegasti vandinn er í þeim sveitarfélögum þar sem þetta ástand er farið að hamla uppbyggingu atvinnuvega, vegna þess eins að starfsfólk fær ekki húsnæði.

Haukur Ingibergsson, formaður stjórnar Íbúðalánasjóðs, segir það þjóðfélagslega hagkvæmt að fólk búi í viðunandi húsnæði:

„Bætt staða fólks á leigumarkaði og örvun nýbygginga á landsbyggðinni eru hvoru tveggja stór verkefni. Aðgangur að viðunandi húsnæði er lykilatriði til að okkur vegni vel sem einstaklingum, sem fjölskyldum og sem samfélagi í heild. Undanfarin áratug hefur nær ekkert nýtt húsnæði verið byggt á mörgum stöðum á landinu og skýringarnar á því eru ekki fullnægjandi. Lánastofnanir hafa verið tregar til að veita lán til margra staða utan höfuðborgarsvæðisins og byggingaraðilar eru þar ekki heldur á hverju strái. Við höfum ákveðið að bregðast við þessu. Það þýðir ekki að við ætlum að finna upp hjólið. Husbanken í Noregi, sem er þarlend systurstofnun Íbúðalánasjóðs, hefur fjármagnað og stutt við húsnæðisuppbygginu meðfram ströndum Noregs og í dreifbýlinu þar um árabil. Hann hefur þrátt fyrir það ekki orðið fyrir alvarlegum útlánatöpum enda getur þolinmóður lánveitandi leyft sér að velja fleiri markaði en þá sem þykja mest spennandi hverju sinni. Það er þjóðfélagslega hagkvæmt að fólk búi í viðunandi húsnæði. Við sjáum að fjölmörg öflug fyrirtæki vítt og breitt um landið í iðnaði, sjávarútvegi og ferðaþjónustu kalla eftir að byggt sé húsnæði fyrir þeirra fólk. Íbúðalánasjóður hefur þá ábyrgð að framfylgja húsnæðisstefnu stjórnvalda og það er alveg morgunljóst að það verður ekki lengur unað við þetta stöðnunarástand.“

Ályktun stjórnar Íbúðalánasjóðs um uppbyggingu húsnæðis á landsbyggðinni

Aðgangur að viðunandi húsnæði á viðráðanlegu verði er ein grundvallarforsenda þess að okkur vegni vel sem einstaklingum, sem fjölskyldum og sem samfélagi í heild. Mikill skortur er á viðunandi húsnæði um allt land og stendur landsbyggðin illa vegna þess markaðsbrests sem þar ríkir í nýbyggingu húsnæðis og fjármögnun þess. Úrræði stjórnvalda í húsnæðismálum hafa ekki náð að leysa þann vanda og hafa byggðir utan höfuðborgarsvæðisins því setið eftir í vissum skilningi. Stjórn Íbúðalánasjóðs hefur ákveðið að sjóðurinn vinni tillögur að leiðum til að bregðast við þessum vanda, sem skilað verður til  ráðherra. Meðal annars verði horft til reynslu Husbanken í Noregi og ARA í Finnlandi þar sem mikil samvinna er milli stofnana, sveitarfélaga og framkvæmdaraðila þar sem unnið er að sértækum lausnum fyrir einstök sveitarfélög.

Samþykkt á Sauðárkróki 1. febrúar, 2018