Adam Gopnik er bandarískur rithöfundur og blaðamaður sem skrifar reglulega í hið ágæta tímarit The New Yorker. Hann hefur sótt Ísland heim og er ágætlega kunnugur landi og þjóð, enda kvæntur konu af íslenskum ættum. Hann skrifaði grein um íslenska kaffidrykkju og fleira í blaðið í fyrra undir heitinu The Coffee of Civilization in Iceland.
Nú birtist á vef New Yorker grein eftir Gopnik sem nefnist Iceland’s Historic Candidate, Hinn sögulegi frambjóðandi á Íslandi og fjallar um forsetann tilvonandi, Guðna Th. Jóhannesson. Gopnik kom til íslands og fylgdist með kosningabaráttu hans. Það er ekki algengt að svo ítarlega sér skrifað í erlend blöð um forsetakosningar á Íslandi.
Gopnik hafði reyndar kynnst Guðna áður, á Iceland Writers Retreat, ritlistarvinnustofunni sem er skipulögð af Elizu Reed. Hann segir að sér hafi þá þótt áhugavert hvernig sagnfræðingurinn Guðni tók að sér að vinda ofan af ýmsum goðsögum um íslenskt þjóðerni – hafandi þurft að hlusta á ýmsar af sögnunum um sérstöðu Íslendinga hafi sér þótt það hressandi.
Í greininni er meðal annars rætt um hvernig reynt var að nota sagnfræðirannsóknirnar gegn Guðna í kosningabaráttunni. Það nær hámarki í sjónvarpsþættinum Eyjunni þegar Guðni spyr Davíð Oddsson hvort hann hafi enga sómakennd – vitandi að hann var að vitna í tíma McCarthyismans í Bandaríkjunum.
Guðni segir við Gopnik í framhaldi af þessu, þessi orð eru mjög athyglisverð og gefa mjög eindreginn tón fyrir forsetatíð hans:
Það er skylda mín, sem sagnfræðingur, og sem forseti, ef ég næ kjöri, að segja öllum sem vilja heyra sögu okkar, en á hlutlausan og sannan hátt, því við munum einungis blekkja okkur sjálf og lenda í ógöngum ef við gerum það með öðrum hætti. Við sáum þetta á árunum fyrir bankahrunið. Við heldum á lofti hugmyndinni um Íslendinga sem ofurhuga – afkomendur Víkinga og landkönnuða sem þorðu að fara um óþekkt höf – þegar staðreyndin var sú að þetta hugrekki stafaði af kjánaskap og sókn eftir lánsfé. Þetta tengdist víkingum ekki neitt, og reyndar má nefna í leiðinni að þeir voru morðingjar og glæpamenn, meðfram því að vera landkönnuðir og miklir ferðamenn.
Það verður að segja eins og er að þarna er sleginn nokkuð ólíkur tónn en hjá fyrri forsetum, ekki síst Ólafi Ragnari Grímssyni. Það verður mjög forvitnilegt að heyra á næstu árum hvernig hinn heiðarlegi og sannsögli sagnfræðingur mun birtast í ræðum Guðna forseta. Varla mun hann spinna þræði frá Jóni Aðils og Jónasi frá Hriflu.
Gopnik fjallar nokkuð um aðra frambjóðendur í forsetakjörinu. Í síðari hluta greinarinnar fylgist hann svo með Guðna á kjördegi. Guðni játar fyrir honum að sér hafi kannski aðeins orðið í messunni í ummælum um útgöngu Breta úr Evrópusambandinu og að margir Bretar þykist nú sjá sjálfir að þeir hafi gert mistök. Guðni talar um frjálsa för fólks í þessu sambandi og nefnir að Pólverjar séu algjörlega nauðsynlegir fyrir íslenskan fiskiðnað.
