Eitt sinn dreymdi mannkynið stóra drauma sem fólu í sér að minni tími færi í vinnu og strit en meiri í að efla andann, sinna áhugamálum og hugðarefnum, verða gáfaðri og fremri. Um þetta fjallar lag eftir Donald Fagen sem nefnist IGY – eða International Geophysical Year. Þar er sungið um bjarta framtíð eins og hún horfir við frá téðu ári sem var 1958.
Þarna er fjallað um hversu heimurinn verði dásamlegur og mennirnir frjálsir þegar tæknin leysir okkur undan gömlum fjötrum, flaugar fara út í geim og borgir eru knúðar áfram af sólarorku.
What a beautiful world this will be
What a glorious time to be free
Við höfum ekki alveg farið þessa braut. 1958 voru karlar nánast einir á vinnumarkaði. Síðar bættust konurnar við – og nú þurfa flest heimili tvær fyrirvinnur til að ná endum saman. Kjör millistéttarinnar standa í stað, versna frekar en hitt. Ungt fólk situr eftir. Atvinnuöryggi er minna en áður.
Tæknin hefur semsagt ekki frelsað okkur. Hún virðist meira að segja valda því að auður safnast á sífellt færri hendur, hinir ríku verða ríkari. Samhliða verður pólitíkin eitraðri og andstyggilegri – við sjáum hvarvetna uppgang pópúlískra stjórnmála. Það ríkir mikil reiði í vestrænum samfélögum. Við erum býsna fjarri því sem segir í laginu.
Just machines to make big decisions
Bjartsýni þessa tíma er líka gufuð upp að mestu. Þetta var samt heimur sem hafði upplifað heimsstyrjöld fáum árum áður, þar sem stóð yfir kalt stríð milli stórvelda sem stóðu andspænis hvort öðru grá fyrir járnum, þar sem vofði yfir kjarnorkuógn. Í raun lifum við miklu friðsamlegri tíma nú – þar sem margvíslegir draumar ættu að geta ræst.
En þá ber svo við að varla neinum í hug lengur að mannkynið hverfi frá striti og oki vinnunnar – í Bandaríkjunum hefur vinnutími þvert á móti lengst, kröfur vinnumarkaðarins svokallaða eru óbilgjarnari, fólk er hræddara um starf sitt og kostnaður við menntun og heilbrigðisþjónustu hækkar stöðugt.
Draumar eiga erfitt uppdráttar. Hér getum við til dæmis séð hvað Samtök atvinnurekenda hafa fram að færa í umræðunni um styttri vinnuviku – sem gæti til dæmis nýst fólki til að vera meira með börnunum sínum. Þeim hryllir svo við þessu að talað er um „efnahagsleg hryðjuverk“, „aðför“ og „efnahagsöngþveiti“.
Myndin er ekki góð, hún er tekin í fljótheitum á síma, en þetta er úr Viðskiptablaðinu í dag. Málflutningurinn er ekki bara í anda einhvers konar púritanískrar vinnuhörku – að vinnan sé upphaf og endir alls og frumtilgangur lífsins – heldur finnst manni eins og sá tónn sé í þessu að fólk eigi ekki að fá að komast upp með svona óra. Það er jafnvel hægt að tala um ofstæki í þessu sambandi – einkum og sérílagi sé borið saman við hina svífandi drauma IGY, alþjóðlega eðlisfræðiársins.
