Berlín sem borg er tákn frelsis, frjálslyndis og umburðarlyndis. En þetta er líka borg þar sem er að finna í hnotskurn hræðilega sögu tuttugustu aldarinnar. Vitundin um frelsið verður einmitt skarpari vegna þess að hið sögulega baksvið er kúgun og hatur.

Þarna grasseraði hernaðarstefnan sem fæddi af sér fyrri heimsstyrjöldina. Svo tók við listræn tilraunamennska og óhóf þriðja áratugarins. Borgin fór illa út úr kreppunni, liðsmenn öfgahreyfinga börðust á götunum. Borgin var undir járnhæl nasista í 12 ár, þar voru teknar ákvarðanir úm útrýmingu gyðinga. Í stríðslok var Berlín sprengd í tætlur, kommúnisminn tók völdin í austurhluta borgarinnar en gat ekki staðist nema með því að reisa múr mannhaturs til að loka fólkið inni.

Vesturveldin hefðu getað gefið Berlín upp á bátinn – afhent hana Stalín og eftirmönnum hans. En það var talið mikilvægt að halda úti þessari eyju frelsisins mitt í ríki alræðisins. Efnahagslega stóðst það ekki, en Berlín varð ekki metin til fjár og menningin sem þar varð til var einstök. Spannaði allt frá Berlínarfílharmóníunnni til Davids Bowie. Berlín hefur lengi virkað eins og segull á ungt listafólk – vegna þess hvað hún er opin í andanum og frjáls.

Þegar Berlínarmúrinn féll héldu margir að myndu upphefjast nýir tímar í alþjóðastjórnmálum – ný heimsskipan þar sem lýðræði og fjálslyndi færi með sigur af hólmi. Ekkert myndi geta stöðvað framrásina. En hlutirnir hafa verið að þróast á annan veg. Hver hefði trúað því við fall Berlínarmúrsins að aldarfjórðungi síðar yrðu framin í borginni fólskuverk sem ættu upptök sín í trúarofstæki?

Eftir smáhlé horfum við aftur upp á hryðjuverk í miðri Evrópu. Þetta er sérlega níðingslegt – á valdi hvaða skelfilegu firru eru menn sem myrða saklausa borgara á jólamarkaði?

Sama dag er rússneskur sendiherra drepinn af hryðjuverkamanni í tyrknesku höfuðborginni Ankara. Rússar hafa skapað sér mikla óvild í Tyrklandi vegna framgöngunnar í Sýrlandi, en það er aldrei gamanmál að drepa erindreka erlends ríkis. Manni verður hugsað til sögulegra fordæma í þessa veru sem voru notuð til að réttlæta ofbeldisverk – og þess að bæði Tyrklandi og Rússlandi eru við völd einræðissinnaðir og duttlungafullir karlar sem nota hvert tækifæri til að herða tökin og eru sífellt í leit að átyllum til þess.