Jenný Stefanía Jensdóttir hefur búið í Kanada og lært þar endurskoðun, svokallaða forensic accounting eða réttarendurskoðun.
Jenný skrifar á blogg sitt pistil um samninga Íslendinga við alþjóðleg fyrirtæki og lagaumhverfið hér á landi. Hér koma fyrir hugtök sem maður heyrir æ oftar notuð þegar fjallað er um starfsemi alþjóðlegra fyrirtækja og hvernig þau reyna að komast hjá því að greiða samfélagsleg gjöld – og hvernig virðiskeðjan virkar hjá þeim.
Fyrir nokkrum árum var talað um það í Bretlandi að óhemju mikið væri ræktað af banönum á eyjunum í Ermasundi. En svo er auðvitað ekki. Þar eru engir bananar. Ástæðan er sú að þær eru notaðar til að komast hjá því að greiða skatta í upprunalandi banananna og landinu þar sem þeir eru seldir – og þar er hagnaðnum komið undan.
Þarna höfum við hugtök eins og transfer pricing og thin capitalization, milliverðlagningu og þunna eiginfjármögnun. Þeir sem vilja fræðast meira um aðferðirnar geta náð ser í bók eftir Nicholas Shaxon sem nefnist Treasure Islands – Tax Havens And The Men Who Stole The World. Hún fjallar um ofurgróða stórfyrirtækja og hvernig þau nota skattaskjól.
Í þessum heimi er hugtak eins og „samfélagsleg ábyrgð“ bara grín – menn eru algjörlega lausir við það sem hefur verið kallað „ráðvendni“. En það þykir kannski smáborgaralegt að vísa í slíkt.
En aftur að Jenný Stefaníu, hún skrifar meðal annars í greininni sem áður var vísað í:
„Engin lög gilda um milliverðlagningu (e: transfer pricing) tengdra fyrirtækja og alls engar reglur um þunna eiginfjármögnun (e: thin capitalisation). Sönnunarbyrðin hvílir á skattyfirvöldum, sem er íþyngjandi í samanburði við önnur lönd.
Þess vegna virkar Ísland eins og skattaparadís fyrir alþjóðleg stórfyrirtæki, sem geta þynnt eigið fé fyrirtækjanna hér á landi, niður í ekki neitt, með hárri skuldsetningu, og „láta“ þau greiða háa vexti á USD lán 8-9% sem er langt umfram það sem lánamarkaður í heiminum keyrir á um þessar mundir. Vextirnir mynda síðan tekjur hjá móður eða systur í skúffu í annarri skattaparadís.
Sem dæmi og til samanburðar þá eru reglur um hámarkshlutfall lánsfjár á móti eiginfé í Danmörku 4:1, í Equador 3:1 og Kanada 2:1 sem þýðir að ef fjármögnun frá tengdum aðila er hærri, er vaxtakostnaður af umframfjárhæð ófrádráttarbær frá tekjuskattstofni. Hjá Norðurál ehf er þetta hlutfall yfir 40, enda engar reglur í gildi eins og áður segir.
Auk þess, eru takmörk fyrir því hversu illa móður- og systrafélög geta svínað á tengdu félagi í formi kostnaðar, ráðgjafakostnaðar, vaxta og fleira, því „transfer pricing“ skattadeildir í þessum löndum gera athugasemdir og leiðréttingar ef kostnaður er hærri en almennt gerist á markaði óskyldra fyrirtækja.
Í þessu sambandi virðast því samningamenn Íslands hafa gengið fram eins og hverjar aðrar lufsur og hvorki gætt almannahagsmuna, náttúruverndar eða hagsmuna framtíðakynslóða Íslands.
Það er ekki mikil reisn yfir þessari sögu, sem varla hefur verið sögð öll enn.
Vegna breyttra forsenda á að ganga til nýrra samninga við þessi félög, sem mala gull og menga þannig að náttúruspjöll eru óafturkræf.“
Bók Nicholas Shaxon um skattaparadísir og starfsemina sem fer fram í gegnum þær.
