Friðrik Jónsson, hagfræðingur í Bandaríkjunum, skrifar býsna harða grein hér á Eyjuna sem hann nefnir Verðtryggingarvangaveltur. Friðrik er einn þeirra sem hefur verið mjög gagnrýninn á það hvernig verðtrygging er notuð á Íslandi, en hann tekur fram að afnám hennar sé engin allsherjarlausn. Og svo skrifar hann þessi þungu orð:
„Annar efnahagsskellur er líkast til óumflýjanlegur, því allt hangir þetta saman: Verðtrygging, snjóhengja, ósjálfbært lífeyriskerfi, ósjálfbært peningamagn í umferð, gjaldeyrishöft o.s.frv. Því þarf róttækar – og harkalegar – aðgerðir.
Þetta mun ekki reddast af sjálfu sér. Afnám verðtryggingar dugar ekki til, aðild að ESB dugar ekki til og aðild að evru er of langt í burtu og ekki möguleg fyrr en að aflokinni tiltekt.
Allir kostir til lausnar þeirra efnahagsörðuleika sem við er að glíma verða því að vera uppi á borðinu.“
Kristinn H. Gunnarsson, fyrrverandi alþingismaður og nú háskólanemi í Bretlandi, skrifar pistil á vefsíðu sína og er á sama máli um að horfurnar séu ekki bjartar:
„Þjóðarbúið er fjárhagslega í alvarlegri stöðu en nokkru sinni fyrr. Brýnasta verkefni stjórnvalda á næsta kjörtímabili verður að koma í veg fyrir stóráföll og leggja grunn að bættum lífskjörum síðar. Margt hefur verið vel gert eftir bankahrunið en því fer fjarri að mestur vandinn sé að baki. Öðru nær, stjórnvöld þurfa á næstu árum að taka mjög erfiðar ákvarðanir ef ekki á illa að fara.
Ef gjaldeyrishaftanna nyti ekki við myndi er líklegt að gengið myndi falla um 40%. Seðlabankinn keypti nýlega evrur í gjaldeyrisútboði og greiddi 233 kr fyrir hverja evru. Þá var opinbera gengið 167 kr. Fjörtíu prósent gengisfelling lækkar kaupmátt um 20% innan árs og um 40% þegar öll áhrifin yrðu komin fram. Gjaldeyrishöftin halda uppi kaupmætti umfram það sem annars er raunhæft. Ef takast á að finna úrræði sem muni á næstu árum minnka þennan vanda án verulegrar kjaraskerðingar, þarf að verða aukin verðmætasköpun, stöðugleiki í efnahagsmálum, lág verðbólga og hallalaus rekstur hins opinbera. Gjaldeyrishöft til lengri tíma munu aldrei halda að fullu og leiða til stöðugrar verðbólgu, sem mun svo skerða lífskjörin.
Hið opinbera stendur illa og ber ekki aukin úttgjöld. Heildarskuldir eru ríflega 1500 milljarðar króna. Til viðbótar eru svo um 500 milljarða kr. skuldbindingar vegna lífeyrisréttinda og Íbúðalánasjóðs. Ríkissjóður er rekinn með halla. Vaxtakostnaður hans er um 90 milljarðar króna á ári. Fjármálaráðuneytið metur stöðuna alvarlega í skýrslu frá október 2011 og telur að greiða þurfi niður skuldir á næstu 3-6 árum um 600 milljarða króna, að öðrum kosti muni vaxtakostnaður aukast enn og að skera þurfi niður enn frekar ríkisútgjöld. Víst er að gera þurfi kerfisbreytingu í ríkisútgjöldum þar sem almennur niðurskurður gengur ekki lengur.
Í þessari stöðu eru stjórnmálaflokkarnir í aðdraganda kosninga að bjóða aukin ríkisútgjöld sem ekki er til fyrir. Sumir bjóða meira í barnabætur og fæðingarorlof, en aðrir að ríkissjóður greiði niður fasteignaskuldir einstaklinga fyrir allt að 270 milljarða króna. Verði þessi firring að veruleika förum við fram af hengifluginu og allir munu tapa. Fjárhagslegt sjálfstæði þjóðarinnar er undir á þessum uppboðsmarkaði kosningaloforðanna.“
Hvað er það sem við ætlum að tala um fyrir kosningarnar? ESB, verðtryggingu, skuldir heimila, Icesave – eða veruleikann sem Friðrik og Kristinn lýsa hér að ofan?
