Jónas Már Torfason, lögmaður og fyrrum blaðamaður, birti færslu á Facebook í gær sem hefur vakið mikla athygli. Fór Jónas þar hörðum orðum um þá sem hafa gert grín að nýjum mennta- og barnamálaráðherra, Guðmundi Inga Kristinssyni, fyrir að tala brotakennda ensku. Jónas sagði þetta skýrt dæmi um stéttahroka, enda sé engin krafa gerð um það á Íslandi að embættismenn séu langskólagengnir.
Björn Leví Gunnarsson, fyrrum þingmaður Pírata, tekur undir þetta með Jónasi. Eina hæfniskrafa þingmanna sé þeirra eigin sannfæring. Hins vegar megi ekki bara afskrifa gagnrýnina á ráðherra sem stéttahroka án þess að reyna að skilja hvaðan sú gagnrýni kemur. Brotakennd enska gefi ásýnd vanhæfni. Það sé ekki nóg að skipa í embætti eftir sannfæringu viðkomandi heldur þurfi eins að gæta að hæfni. Prófgráður séu ekki endilega trygging á hæfni heldur gefi tilteknar vísbendingar um að hæfni sé til staðar, alveg eins og skortur á enskukunnáttu er ekki sönnun á vanhæfni heldur vísbending um slíkt.
Björn skrifar um málið á Facebook:
„Þetta er rosalega mikilvægt. EINA hæfnikrafa þingmanna samkvæmt stjórnarskrá er sannfæring þeirra. Það er meira að segja varla hæfnikrafa heldur er það vörn fyrir þingmenn gagnvart þrýstingi frá kjósendum. Á þann hátt að vegna þess að við erum með leynilegar kosningar, þá á enginn og getur enginn krafist eins né neins af þingmanni í krafti þess að hafa ljáð honum atkvæði sitt.
Þetta þýðir að þingmenn eru algerlega óháðir og sjálfstæðir í störfum sínum. Einungis bundnir sannfæringu sinni. En við veljum auðvitað fólk til þessara starfa í krafti sannfæringar þeirra. Að við teljum hinn eða þennan frambjóðanda hafa þá sannfæringu sem við teljum að geti komið samfélaginu okkar á betri stað en aðrir sannfæring annarra frambjóðenda býður upp á. Það er auðvitað verulega flókið – og hefur alveg gerst oftar en einu sinni – að okkur birtist sannfæring einhverra þingmanna sem við vissum ekki af.
En sannfæring er ekki hæfni í að lesa á ensku eða kunna hagfræði eða lögfræði eða nokkur önnur kunnátta eða þekking. Allir eiga að geta sinnt þessu starfi ef þeir sinna bara sannfæringu sinni. Það mætti einmitt vera meira um það.
Á sama tíma skynja ég ákveðna gagnrýni tengda þessu máli sem ég held að sé gott að vita af og skilja. Af því að ásýnd þess að geta ekki stafað sig í gegnum enskan texta í upplestri gefur _ásýnd_ vanhæfni. Það að fólki finnist undarlegt að vera með ráðherra sem getur ekki einu sinni lesið enskan texta er ekki óeðlileg skoðun. Það er að vísu skoðun sem skiptir engu máli í samhengi þess að fylgja sannfæringu sinni – en það er ekki óeðlileg skoðun samt.
Þess vegna finnst mér undarlegt að fólk gagnrýni þá skoðun sem einhvers konar „menntasnobb“ eða eitthvað þvíumlíkt – því þó við þurfum fólk sem sinnir sannfæringu sinni þá þurfum við líka hæft fólk. Mikið afskaplega þurfum við á hæfu fólki að halda. En rétt eins og að geta ekki lesið sig í gegnum enskan texta þá er prófgráða heldur engin vottun upp á hæfni. Ég klóra mér oft í hausnum um hvernig sumir virðast hafa fengið doktorsprófin sín úr morgunkornspakka … athugasemdir þeirra í sumum málum eru svo út úr kortinu.
Þetta er einfaldlega þannig að menntun er vísbending um hæfni, ekki trygging. Vangeta til þess að geta lesið enskan texta er vísbending um vanhæfni, ekki sönnun. Það má hafa skoðun á því fram og til baka – af því að vísbendingar ber að skoða. En þegar allt kemur til alls, varðandi kjörna fulltrúa, þá er það sannfæring þeirra sem við eigum að hafa mestar skoðanir á. Ákvarðanirnar sem þau taka – hvort það séu góðar ákvarðanir eða ekki.“
