Því miður verður ekki annað séð, en, að við Íslendingar og Evrópubúar, reyndar jarðarbúar allir, séum að sigla inn í heim mikilla breytinga og ört vaxandi óvissu og óöryggis. Friðarhorfur næstu ár og áratugi eru ekki góðar.
Blikur á lofti í Evrópu
Friðurinn er það dýrmætasta sem við, þjóðir jarðar, eigum. Með honum má byggja, breyta og bæta – taka á vandamálum og þróa lausnir – án hans spillist flest gott og uppbyggilegt; verður illmögulegt.
Frá 1945, í 80 ár, hafa einkum ESB, evran og NATO tryggt frið í Evrópu, segja verður í Vestur Evrópu eftir innrás Pútíns í Úkraínu. Á þessum grunni fékk ESB Friðarverðlaus Nóbels 2012. Menn kunna að undrast, að ég vilji líka þakka evru friðinn, en hún er staðfesting og innsigli 20 ESB-þjóða og 6 annarra, 26 evru-ríka, á samstöðu, samvinnu, bræðralagi og friði sín á milli. Evran er mikilvægt samvinnu- og sameiningartákn.
Pútín ógnar ekki bara friði í Austur-Evrópu, heldur í Evrópu allri, trúlega líka í Mið-Asíu, en markmið hans virðist vera, að endurreisa Sovétríkin, ríkjasamband 290 milljóna manna, sem liðaðist í sundur og féll 1991, en íbúar Rússlands eru 145 milljónir.
Ef Pútín verður ekki haminn, honum haldið niðri í Úkraínu, og/eða, ef til þess kemur að Pútín beiti kjarnorkuvopnum í Úkraínu, er gífurleg hætta á útbreiðslu ófriðar – á víðtæku stríði – í Evrópu.
Kúnst Vesturveldanna er að styðja Úkraínu svo dyggilega og vel að þeir geti endanlega stöðvað framrás Rússa og helzt hrakið þá af höndum sér sem mest til baka að alþjóðlega virtum og lögmætum landamærum án þess að Pútín grípi til kjarnorkuvopna.
Eflaust verða Úkraínumenn að gefa minnst Krímskaga eftir, kannske líka þann hluta Austur-Úkraínu, þar sem íbúar eru af rússnesku bergi brotnir og tala rússnesku. Úkraínumenn geta ekki unnið þetta stríð og án þess að Pútín geti haldið andlitinu gagnvart rússnesku þjóðinni og umheiminum verður þessu stríði ekki lokið með þeim hætti að framtíðaröryggi Evrópu verði tryggt.
Ekki minni hættublikur í Asíu
Kínverjar voru lengst af friðsamleg þjóð, sem hafði sig hernaðarlega lítt í frammi. Á síðustu öld og áratugum hefur þetta breytzt. Nú, ekki sízt með Xi.
1950/1951 innlimuðu þeir Tíbet og nú má ekki mikið út af bregða til að þeir ráðist á Taíwan, en Biden hefur lýst því yfir að Bandaríkjamenn muni verja Taíwan. Hvað Harris eða Trump munu gera er óvíst. Annað mál er hvort þeir geti það. Ég held ekki.
Nýlega festu Bandaríkjamenn þó viðveru sína við Suður-Kínahaf í sessi og tryggðu aukinn hernaðarmátt sinn á Filippseyjum með 4 nýjum herstöðvum. Fyrir eru Bandaríkjamenn með sterka hernaðarlega viðveru við Austur-Kínahaf, í Suður-Kóreu og Japan. Þar á milli er Taíwan-sund og Taíwan.
Það virðist mikil hætta á að Xi rjúfi hér friðinn, vilji taka Taíwan, sem þeir telja að tilheyri Kína, svipað og Rússar töldu Krímskaga hluta Rússlands, og að slík aðgerð ógni þá Filippseyjum, Suður-Kóreu og Japan, ekki bara bandalagsþjóðum Bandaríkjanna heldur í raun verndarsvæði Bandaríkjanna.
Til hliðar við þessa púðurtunnu stendur svo Norður-Kórea með sínar kjarnorkusprengjur og eldflaugar, sem verða sífellt langdrægari og ógna nú ekki aðeins öðrum Asíuríkjum heldur líka Norður-Ameríku.
Því miður eru gífurlegar líkur á að upp úr sjóði á þessu svæði innan áratugar eða tveggja, jafnvel miklu fyrr. Gæti meira að segja gerzt innan eins árs eða tveggja.
Í öllu falli verða Bandaríkin í vaxandi mæli bundin af Asíuógninni, sem um leið þýðir að þau hafa síminnkandi efnahagslegt og hernaðarlegt bolmagn til að verja og tryggja frið og öryggi í Evrópu. Enda heyrast þar raddir í vaxandi mæli, einkum innan raða repúblikana, sem krefjast þess að Evrópa verji sig sjálf.
Það stafar stórfelld ógn af þríeykinu Pútín-Xi-Kim! Það eina, sem getur hamið þá verður bezt lýst með 1. friðarreglu rómverska keisarans Hadrian (76-138 e.K.) „Friður með (hernaðar)styrk!“
ESB og Þýzkaland, ásamt öðrum evrópskum NATO-ríkjum, eru von okkar
Órjúfandi samstaða og sjálfstæður og fullnægjandi efnahagslegur og hernaðarlegur máttur Evrópu hefur því gífurlegt gildi fyrir framtíðaröryggi og velferð Evrópu og þar verðum við auðvitað að vera með, með fullri aðild og þátttöku; fullri ESB-aðild.
Til lengri tíma, getum við Evrópubúar ekki á aðra treyst en okkur sjálf en því miður er hættan á nýjum eða vaxandi ófriði út frá Pútín feikimikil; ég óttast sterklega að friður verði aftur rofinn í Evrópu á næstu árum, kannske áratugum, ef hann heldur völdum.
Megin vonin og huggunin er í raun sú að Þýzkaland, tæknivæddasta og efnahagslega öflugasta ríki ESB, er loks að endurhervæða sig með gífurlegri fjárfestingu í vörnum sínum og hernaðarmætti sem verða um leið grunnvarnir Evrópu, en nokkrum dögum eftir árás Pútíns á Úkraínu, ákvað þýzka ríkisstjórnin að setja aukafjárframlag upp á 100 milljarða evra, 15.000 milljarða króna, stjarnfræðilega fjárhæð, í enduruppbyggingu og styrkingu síns hernaðarmáttar sem hefur setið á hakanum eftir stríð.
Öll önnur Evrópuríki, einkum Norðmenn, Danir, Svíar og Finnar, líka Eystrasaltslöndin, Pólland, Tékkland og Slóvakía, eru á svipaðan hátt að auka sín framlög til varnarmála.
Evrópa þarf sennilega 5-10 ár til að tryggja framtíðarvarnir/öryggi sitt. Vonandi fær hún þau.
En, hvað með NATO, kunna menn að spyrja. Dugar það ekki?
ESB er fullkomið ríkjasamband, með eigin stjórn og öflugan fjárhag, fullkominn „líkami“, en NATO er einvörðungu varnarbandalag, „varnarhönd“.
NATO hefur engan eigin fjárhag nema til reksturs-/ stjórnunar sjálfs sín og býr aðeins að stjórn í varnar- og hernaðarlegum tilgangi. Þess vegna þurfa ESB og NATO að sameinast.
Höfundur er samfélagsrýnir.
