Enda þótt Íslendingar hafi aldrei komist almennilega upp á lagið með neytendavernd og verðvitund og jafnvel látið stjórnmálaskoðun sína ráða því hvar þeir kaupa sínar nauðsynjar fremur en hagstæðustu kjörin, þá má loksins greina uppsafnaða ólund á meðal eyjarskeggja í þessum efnum. Og gott ef þolinmæðin er ekki bara brostin, eftir allt sem á undan er gengið, þar á meðal langlundargeðið og meðvirknin með alltof háum vöxtum og verðbólgu.
Og það er náttúrlega sérstakt rannsóknarefni að það hafi tekið litla þjóð við ysta haf heila mannsævi, og gott betur, að rísa upp gegn ranglætinu – og leggjast á sveif með lausninni.
Ástæða þess að meirihluti landsmanna kýs nú – og það endurtekið – að skipta krónunni út fyrir evru og fá fullgilt atkvæðavægi inni í þingsölum ESB, í stað þess að húka frammi á gangi og taka áhrifalausir við regluverkinu, er að minnsta kosti þríþætt: Landsmenn átta sig á því að Evrópa þarf að standa saman á tímum stríðs og uppgangs öfgahyggju og halda jafnframt vöku sinni hvað sameiginleg gildi varðar. Þeir geta ekki lengur treyst á gömlu traustu verndarhöndina úr vestri sem er einfaldlega að verða með öllu ófyrirsjáanleg og jafnvel afhuga lýðræði. Og þeim finnst orðið í lagi að prófa aðrar leiðir í efnahags- og peningamálum en þær sem löngum hafa steytt á skeri hér við land og hafa í rauninni aldrei verið haffærar út fyrir landhelgina. Krónan er nefnilega bara til heimabrúks – og svo hefur ávallt verið, því hvergi annars staðar í heiminum er litið við henni – og öll íslensk fyrirtæki sem ætla sér að lifa af alþjóðlega samkeppni og geta um leið boðið upp á mannsæmandi launakjör, hafa fyrir margt löngu flúið hana. Og nú vill almenningur það sömuleiðis. Eðlilega. Hann vill njóta fyrirsjáanleika í heimilisbókhaldinu – og er búinn að viðurkenna það fyrir sjálfum sér að það er hægt að lækka þau verð sem skipta hag hans mestu máli.
Og því þá ekki að prófa það. Einmitt, sækja sér kjarabótina. Svo um munar.
Fyrir allan meginþorra landsmanna, sjálfa alþýðuna á Íslandi, skiptir máli hvað hlutirnir kosta. Og það er auðvitað ekkert annað en afkáraleg nesjamennska og sætta sig við það til langframa að greiða þá hærra verði en þurfa þykir. Því ef aðrar leiðir eru færar, hlýtur að vera sjálfsagt að skoða þær. Þó ekki væri annað.
„Og því þá ekki að prófa það. Einmitt, sækja sér kjarabótina. Svo um munar.“
Mestu skiptir í rekstri heimilanna hvað þau þurfa að leggja út fyrir menntun, heilsu, lyf, húsnæði, mat og samgöngur, sem eru helstu nauðsynjarnar, en hitt má heldur aldrei gleymast, sem skiptir meginmáli, en það er verðlagningin á peningunum sjálfum. Hvað kosta þeir heimilin?
Og er hægt að fá þá með ódýrari hætti? Og er hægt að treysta þeim til langframa?
Íslendingar hafa í rífan mannsaldur valið að halda í pening sem kostar þá óheyrilegar upphæðir og enginn áhugi hefur í rauninni verið á því að vita hver sá fórnarkostnaður hefur verið frá einum tíma annars. Þeir hafa bara borgað uppsett verð. Og látið sig hafa það þótt okrað sé óheyrilega á þeim hvað kostnað krónunnar varðar, sem stýrir svo vitaskuld vöruverðinu.
Og það dæmigerða er að enginn stjórnmálaflokkur hefur enn látið reikna það út hvaða umframkostnaður hefur lagst á íslenskt hagkerfi vegna þessarar örmyntar sem engar aðrar þjóðir vilja sjá. Fólk jafnt og fyrirtæki. Eru það hundruð milljarða? Eða meira? Flestir íslenskir stjórnmálaflokkar þora einfaldlega ekki í þá pólitík. Og vilja ekki vita það. En ástæðan er væntanlega sú að svarið er sárara en tárum tekur.
