Engri atvinnugrein hefur ráðandi stjórnarfar á Íslandi brugðist jafn hrapallega á síðustu áratugum og landbúnaðinum. Hann hefur verið skilinn eftir úti á berangri. Og sjálfsagt er hægt að taka dýpra í árinni og segja að hann hafi mátt éta það sem úti frýs.
Í öllu falli hefur hann setið eftir innan Evrópulanda.
Og óneitanlega verður landsmönnum, sem horfa núna upp á mestu kreppuna sem riðið hefur yfir íslenskan landbúnað í manna minnum, starsýnt á þá tvo stjórnmálaflokka sem hafa ráðið lögum og lofum hér á landi svo að segja allan lýðveldistímann. Hafa þessi miklu valdaflokkar, sem Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknarflokkurinn hafa sannarlega verið á þessum tíma, í raun og sann haft engan áhuga á sjálfstæði og framsókn þessarar mikilvægu atvinnugreinar?
Það er von að spurt sé.
Íslenskur landbúnaður er nefnilega á heljarþröm vegna hækkunar vaxta og verðs á aðföngum sem bitnar ekki síst á nýliðun og nýsköpun í greininni. Sauðfjárbændum hefur fækkað um fimmtung á síðasta áratug og mjólkurframleiðendum um fimmtán af hundraði. Fyrir vikið blasir nú viðvarandi nautakjötsskortur við og yfir tuttugu þúsundum færri lömbum var slátrað í haust en á árinu þar á undan.
„Það lifir varla nokkur maður af landbúnaði á Íslandi.“
Þessar tölur tala sínu máli, en sýnu alvarlegastar eru þau þær sem lúta að launakjörum bænda, hringinn í kringum landið. Samkvæmt útreikningum á hagdeild Bændasamtakanna ættu laun bænda að vera í námunda við eina milljón á mánuði til að standa straum af fjárfestingum, fóðri og vinnuframlagi, en raunveruleikinn er aftur á móti sá að margir bændur sitja uppi með tveggja milljóna króna árslaun.
Staðan er því þessi. Það lifir varla nokkur maður af landbúnaði á Íslandi.
Og þetta er niðurstaða stjórnmálastefnu sem hefur einfaldlega gleymt elstu atvinnugreininni í landinu. Staðreyndin er nefnilega sú að stuðningur við íslenskan landbúnað hefur dregist stórlega saman, langtum meira en þekkist innan Noregs og ESB.
Norðmenn huga miklu betur að sínum landbúnaði en Íslendingar, meðal annars með beinum markaðsaðgerðum, ríkulegum fjárfestingastyrkjum, víðtækum undanþágum frá samkeppnislögum og sköttum. Í Noregi teljast styrkir til tiltekinna landsvæða ekki einu sinni til tekna. Þeir eru skattfrjálsir.
Ein meginstoða í regluverki ESB varðar stuðning við landbúnað til að tryggja matvælaöryggi, hefðir og nýsköpun. Og þar er norðurhjarinn tekinn út fyrir sviga og studdur sérstaklega, vegna menningararfleifðar, atvinnuöryggis, jafnréttis og byggðafestu. Það er vegna þess að 40 prósent af löndum ESB er ræktarland, en rétt ríflega fimm prósent hér á landi, svo dæmi sé tekið. Af sömu ástæðu er finnskum og sænskum bændum hampað sérstaklega innan ESB.
En það hefur enginn áhugi verið á því að fara aðra leiðir í landbúnaði en þá íslensku í allan þennan tíma. Enginn. Enda hefur allt sem að utan kemur þótt í besta falli hættulegt.
Eftir sem áður blasir við að landsmenn vilja treysta framsækinn landbúnað í sessi. Þeir eru í liði með bændum. Og hafa alltaf verið. En stjórnmálin augljóslega ekki.
