Bændasamtökin hafa sent Svandísi Svavarsdóttur matvælaráðherra formlega kvörtun vegna breytinga á reglum um blóðmerahald. Muni starfsemin dragast saman megi íslenska ríkið eiga von á bótakröfum.
Matvælaráðuneytið tilkynnti þann 15. september síðastliðinn að tekin hafi verið ákvörðun um að fella blóðmerahald undir reglugerð um vernd dýra sem notuð eru í vísindaskyni. En sú reglugerð gildir ekki um almennan landbúnað.
Bændasamtökin benda á að blóðmerahald hafi verið stundað í hálfa öld og er starfsemin byggð á rannsóknum frá fimmta og sjötta áratug síðustu aldar. Er það gert til að framleiða hormónið PMSG/eCG til að auka við frjósemi svína, nautgripa og sauðfjár. Auðveldlega sé því hægt að rökstyðja að atvinnugreinin falli ekki undir vísindarannsóknir.
Í reglugerðinni stendur að ekki skuli nota lifandi dýr í vísindarannsóknum ef aðrar aðferðir eru til sem ná fram álíka niðurstöðum og þeim sem sóst er eftir. Til eru önnur lyf til að auka við frjósemina en Bændasamtökin segja þau ekki eins árangursrík og hormónið PMSG/eCG og þeim fylgi fleiri fylgikvillar.
Einnig að ef hormónsins nyti ekki við myndi þurfa að allt að 15 prósent fleiri gripi til að framleiða sama afurðamagn. Því fylgir aukinn húsnæðis-, aðstöðu-, fóður-, áburðar- og orkukostnaður með tilheyrandi vistspori. „Því er aukin frjósemi búfjár hagur allra og stórt loftslagsmál,“ segir í bréfinu.
Bændasamtökin segja að með því að fella blóðmerahald undir reglugerðina sé verið að takmarka atvinnufrelsi bænda og eignarrétt sem séu grundvallar mannréttindi, bundin í stjórnarskrá. Þá standist ákvörðunin ekki meðalhóf.
„Bændasamtök Íslands hafa lagt eftirfarandi mat á lögmæti ákvörðunar þessarar og er niðurstaðan að það sé afar ólíklegt að hún standist matið,“ segir í bréfinu.
Fyrri reglugerð um blóðmerahald átti að gilda til 6. október árið 2025 en var felld niður. Samkvæmt henni var blóðmerahald leyfisskyld starfsemi og Matvælastofnun gaf út leyfin. Að mati Bændasamtakanna verða þessi leyfi ekki felld niður bótalaust.
„Má matvælaráðuneytið f.h. íslenska ríkisins því eiga von á bótakröfum, frá þeim félagsmönnum Bændasamtaka Íslands sem stunda blóðmerahald, verði breytingar á starfseminni, sem takmarka hana að einhverju leyti, vegna þeirrar ákvörðunar ráðuneytisins sem kynnt var hinn 15. september sl.“
Blóðmerahald hefur verið mjög umdeild starfsemi eftir að dýraverndunarsamtökin Animal Welfare Foundation birtu myndband af blóðtöku á Íslandi í nóvember árið 2021. En þar sáust meðal annars hryssur barðar með bareflum.
Inga Sæland og þingflokkur Flokks fólksins hafa tekið málið mjög upp á sína arma og barist fyrir því að blóðmerahald verði bannað. Aðrir hafa komið starfseminni til varnar, svo sem Ásmundur Friðriksson þingmaður Sjálfstæðisflokksins.
„Samkvæmt upplýsingum sem fram komu í atvinnuveganefnd um daginn, þar sem yfirdýralæknir var fyrir svörum þegar ég óskaði eftir að hún yrði þar, hafa engin hross í landinu það betra en blóðmerar, engin hross. Minnsta álagið er á þeim. Það eru u.þ.b. 40 mínútur á ári sem þær eru undir álagi en annars eru þær úti á beit,“ sagði Ásmundur nýlega í þingræðu.
Alls eru á annað hundrað býli á Íslandi sem stunda blóðmerahald á um 2 þúsund merum.
Vigdís Häsler, framkvæmdastjóri Bændasamtakanna segir að starfsemin sé árstíðabundin og blóðtökutímabilinu sé lokið í ár. Áhrifin á lagabreytingunum séu ekki komn fram enn þá.
„Þá liggur fyrir að Ísteka mun þurfa að sækja um leyfi um dýratilraunir til að starfsemin geti haldið áfram og óvíst er hvernig slík umsókn verður afgreidd,“ segir Vigdís.
Aðspurð hvort einhverjar frekari aðgerðir liggi fyrir að hálfu Bændasamtakanna, svo sem að kæra ákvörðunina, segir Vigdís svo ekki vera að svo stöddu.
